نمی‌توان اجازه داد افراد غیرمتخصص در مورد سیاست‌های دارویی تصمیم‌گیری کنند

امروز بسیاری از بیماران ایرانی با هزینه شخصی به داروهای جدید دسترسی پیدا می‌کنند، اما این دسترسی غیررسمی می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. مسأله فقط محدود به یک گروه خاص یا بیماری خاص نیست؛ از دیابت گرفته تا سایر بیماری‌های مهم، همه با این چالش روبرو هستند.

در حال حاضر با دستیابی 20 درصد از شرکت‌های دارویی داخلی به استانداردهای بین‌المللی تولید GMP این سوال مطرح است که چرا حمایت از این صنعت نباید به دستیابی بیشتر خطوط تولید دارو به این استاندارد و ایجاد رقابت و در پی آن ارائه خدمات بهتر به مردم در راس سیاست‌های مسوولان نظام سلامت کشور باشد؟ سیاست‌هایی که کشورهای همسایه همچون ترکیه و حوزه خلیج فارس پیشاپیش قدم گذاشته‌اند.

سیاست‌های دارویی و درمانی باید با اولویت سلامت مردم تدوین شود و به طور قطع نمی‌توان با محدودیت‌های بوروکراتیک، مانع از پیشرفت علم و دسترسی مردم به درمان‌های جدید شد؛ ضمن آنکه با دسترسی به رسانه‌ها و شبکه های اجتماعی این موضوع به‌ویژه برای نسل جوان کاملا شناخته شده و ارائه دارو و درمان های به روزتری را می طلبد.
 
نمی توان درباره سلامت مردم یک جانبه تصمیم گرفت
علیرضا استقامتی، رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جماران‌، به بررسی چالش‌های دسترسی به داروهای جدید و سیاست‌های دارویی کشور پرداخت و گفت: «نمی‌توان درباره سلامت مردم تصمیمات یک‌جانبه گرفت. وقتی پای جان انسان‌ها در میان است، باید تمام جوانب را با دقت بررسی کرد و از نظرات متخصصان مختلف بهره گرفت.»
 
استقامتی اعتقاد دارد که موضوع فقط محدود به واردات دارو نیست. بسیاری از شرکت‌های داروسازی داخلی که از استانداردهای بین‌المللی تولید (GMP) برخوردارند، می‌توانند با همکاری شرکت‌های خارجی، داروهای جدید را در داخل کشور تولید کنند. این امر علاوه بر تأمین نیاز بیماران، می‌تواند به انتقال دانش فنی و اشتغال‌زایی نیز کمک کند.
 
وی اضافه می‌کند: «تجربه سال‌های گذشته نشان داده که محدودیت در دسترسی به داروهای جدید، نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه باعث شکل‌گیری بازار غیررسمی و افزایش هزینه‌های درمان می‌شود. در حال حاضر، بسیاری از بیماران مجبورند داروهای مورد نیاز خود را از مسیرهای غیررسمی و با قیمت‌های بسیار بالا تهیه کنند، بدون آنکه اطمینانی از اصالت و کیفیت دارو داشته باشند.
 
یکی از نکات مهمی که این متخصص به آن اشاره می‌کند، ضرورت تغییر نگاه به مقوله تأمین دارو است. وی می‌گوید: «باید بپذیریم که در دنیای امروز، هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایی تمام نیازهای دارویی خود را تأمین کند. حتی کشورهای پیشرفته نیز در یک تعامل سازنده، نیازهای دارویی یکدیگر را برطرف می‌کنند.»
 
نکته قابل تأمل دیگر، تفاوت رویکرد در صنایع مختلف است. استقامتی در این باره می‌گوید: «در حالی که در صنعت خودرو، با وجود کیفیت پایین، قیمت‌های بالایی از مردم دریافت می‌شود، چرا در حوزه دارو و درمان که مستقیماً با سلامت مردم سروکار دارد، باید محدودیت‌های این چنینی وجود داشته باشد؟ این تناقض نشان می‌دهد که در سیاست‌گذاری‌ها، اولویت‌ها به درستی تعیین نشده‌اند.بیماری‌های مزمن مانند دیابت نمونه بارزی از این چالش هستند. در حالی که داروهای جدید می‌توانند کیفیت زندگی این بیماران را به طور چشمگیری بهبود بخشند، عدم دسترسی رسمی به این داروها باعث شده بسیاری از بیماران یا از درمان مناسب محروم بمانند، یا مجبور به تهیه دارو از مسیرهای غیررسمی شوند.»
 
خواسته این نسل آگاه جامعه را نمی توان نادیده گرفت
رییس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران می‌گوید: «سازمان غذا و دارو و معاونت درمان وزارت بهداشت به عنوان متولیان اصلی این حوزه، باید با نگاهی جامع‌تر به این موضوع بنگرند. تصمیم‌گیری درباره سلامت مردم نمی‌تواند صرفاً بر اساس معیارهای اقتصادی یا محدودیت‌های بوروکراتیک باشد. نیاز است کمیته‌های تخصصی با حضور متخصصان مختلف تشکیل شود و تمام جوانب موضوع، از جمله نیازهای واقعی بیماران، هزینه‌های درمان، و پیامدهای بلندمدت محدودیت دسترسی به داروهای جدید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین باید به این نکته توجه داشت که در عصر ارتباطات و دسترسی آزاد به اطلاعات، نمی‌توان مردم را از دسترسی نسبت به پیشرفت‌های پزشکی محروم کرد. نسل جوان امروز که با فناوری و علم روز آشنایی دارد، خواهان دسترسی به بهترین گزینه‌های درمانی است. نادیده گرفتن این خواسته می‌تواند به بی‌اعتمادی به نظام سلامت و روی آوردن به راه‌های غیررسمی منجر شود.»

استقامتی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه سال‌های اجرای سیاست انقباضی در حوزه دارو در سال‌های جنگ چه درس‌هایی برای کشور داشته است؟ وی در پاسخ می‌گوید: «این سیاست هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت به ظاهر مشکلاتی را حل کند، اما در بلندمدت می‌تواند پیامدهای ناگواری برای سلامت جامعه داشته باشد. اکنون زمان آن رسیده که با نگاهی واقع‌بینانه و علمی، سیاست‌های دارویی کشور را بازنگری کنیم.»

نکته مهم دیگری که در این مباحث کمتر به آن توجه می‌شود، اهمیت تصمیم‌گیری تخصصی در حوزه دارو و درمان است. استقامتی در این باره تأکید می‌کند: «نمی‌توان اجازه داد افرادی که تخصص و تحصیلات مرتبط ندارند، در مورد سیاست‌های دارویی تصمیم‌گیری کنند. این موضوع مستقیماً با جان مردم سروکار دارد.»

وی همچنین به مسأله حقوق بیماران اشاره می‌کند و می‌گوید: چرا باید برای بیماری که حاضر است با هزینه شخصی، درمان باکیفیت‌تری را انتخاب کند، محدودیت ایجاد کرد؟ علاوه بر این، موضوع دارو و درمان ابعاد منطقه‌ای نیز دارد. ایران با داشتن صنعت داروسازی پیشرفته و استانداردهای GMP، می‌تواند نقش مهمی در تأمین نیازهای دارویی منطقه ایفا کند. این موضوع نه تنها از نظر اقتصادی اهمیت دارد، بلکه می‌تواند به ارتقای سطح سلامت در کل منطقه کمک کند. تصمیم‌گیری درباره سیاست‌های دارویی باید با در نظر گرفتن این ظرفیت‌های منطقه‌ای و فرصت‌های همکاری با کشورهای همسایه انجام شود.
 
با سیاست‌های خودتحریمی نباید حق دارو و درمان را از بیماران سلب کرد
استقامتی در این باره می‌گوید: «هر سال شاهد معرفی داروها و ابزارهای درمانی جدیدی هستیم. نمی‌توان با تشریفات اداری و بوروکراسی، جلوی این پیشرفت را گرفت. برای هر نوع تصمیم‌گیری برای اجرای سیاست‌های انقباضی باید نظر بیماران هم پرسیده شود.» این موضوع به‌ویژه در مورد بیماری‌های مهمی مانند دیابت اهمیت بیشتری دارد. به هر دلیل به ویژه سیاست های خودتحریمی نباید این حق را از بیماران سلب کرد.