داروهای تولید داخل هنوز خلأ بازار را پر نکرده‌اند

سالم‌خبر: زنجیره تأمین و توزیع دارو در ایران با اختلالات جدی مواجه است. بیماران از نبود الگوی مشخص برای دسترسی به داروهای موردنیاز از جمله برای درمان سرطان، شکایت دارند. برخی معتقدند سهمیه‌بندی داروها به‌صورت انحصاری انجام می‌شود و شایعاتی درباره رانت و مافیا در توزیع دارو وجود دارد.

بیماران مبتلا به سرطان در ایران با چالشی عمیق و چندوجهی در دسترسی به داروهای موردنیاز خود مواجه‌اند. کمبود شدید داروهای خارجی، توزیع نامنظم، قیمت‌های بالا، نبود شفافیت در زنجیره تأمین، مشکلات پوشش بیمه‌ای و بی‌اعتمادی به داروهای ایرانی، شرایطی بحرانی را برای این بیماران رقم زده است.

بحران کمبود دارو جان بیماران را تهدید می‌کند
یکی از اصلی‌ترین مشکلات بیماران سرطانی، کمبود داروهای خارجی معتبر است. این داروها که اغلب برای درمان‌های تخصصی سرطان ضروری‌اند، در داروخانه‌های دولتی و خصوصی به‌سختی یافت می‌شوند.

بیماران گزارش می‌دهند که بارها به داروخانه‌های مختلف ارجاع داده شده‌اند، اما در نهایت با دست خالی بازمی‌گردند. یکی از بیماران در این‌باره می گوید: «از صبح تا حالا به هر داروخانه ای که امکان داشته داروی مورد نیاز بیمارم را داشته باشد سر زده ام. از هلال احمر تا نجات‌اللهی و جردن. هر کدام یک جوابی می دهند، یکی مدعی است دارو تمام شده و دیگری می گوید هنوز توزیع نشده است. در این شرایط تکلیف بیماران چه می شود».

داروهای تولید داخل هنوز خلأ بازار را پر نکرده‌اند
کمبود دارو در کشور از زمانی شروع شد که مساله منع واردات داروی های خارجی که مشابه ایرانی آنها ساخته می شود مطرح شد. از طرف دیگر حذف ارز ترجیحی دارو ضربه دیگری بر پیکر بیمارانی بود که نیازمند استفاده مداوم از داروهای خاص بودند.

مساله اینجاست که حالا با وارد نشدن داروهای خارجی که مشابه ایرانی آنها تولید شده مشکلات بیماران دو برابر شده است. اولا تولید کننده داخلی به این دلیل که ارز مورد نیاز برای تهیه مواد اولیه را به موقع دریافت نمی‌کند اغلب نمی‌تواند به اندازه میزان مورد نیاز بازار، دارو تولید کند.
از سوی دیگر بارها و بارها مردم و حتی پزشکان از بی‌کیفیت بودن و اثر بخشی کمتر داروهای ایرانی گلایه کرده‌اند. اما نکته اینجاست که نه مسئولان بهداشت و درمان، نه سازمان غذا و دارو و نه حتی تولیدکنندگان زیر بار این مساله نمی‌روند و به طور کل آن را انکار می‌کنند.

یکی دیگر از بیماران حاضر در داروخانه 13 آبان در این رابطه می‌گوید: «دکتر بارها و بارها به ما گفته که داروی ایرانی و حتی نمونه هندی آن اثر بخشی چندانی برای درمان بیمارمان ندارد اما وقتی داروی خارجی نیست چاره دیگری نداریم. اعتراض هم کنیم مسوولان داروخانه می گویند بروید از بازار آزاد نمونه خارجی اش را بخرید.

او می افزاید: اگر نمونه خارجی در بازار آزاد هست چرا در داروخانه ها نیست. چرا با اعصاب و روان خانواده هایی که بیمار بدحال دارند بازی می کنند. ما به اندازه کافی زجر می کشیم دیگر با نبود دارو فروش داروی بی کیفیت ما را آزار ندهند.»

بی‌برنامگی و نبود شفافیت در توزیع داروی سرطات مشکل دیگر بیماران است
زنجیره تأمین و توزیع دارو در ایران با اختلالات جدی مواجه است. بیماران از نبود الگوی مشخص برای دسترسی به داروهای موردنیاز شکایت دارند. برخی معتقدند سهمیه‌بندی داروها به‌صورت انحصاری انجام می‌شود و شایعاتی درباره رانت و مافیا در توزیع دارو وجود دارد.

یکی دیگر از مراجعان حاضر در داروخانه هلال احمر در این باره می گوید: «اصلا معلوم نیست این چرخه توزیع دارو دست چه کسانی است. به هر داروخانه ای که دوست دارند دارو می دهند و به داروخانه ای دیگر نه. یکی می گوید دارو تمام شده و دیگری می گوید هنوز توزیع نشده است.او می افزاید: واقعا چنین هرج و مرجی بازی با جان بیماران است. این داروها را بیماران ما از سر دلخوشی و تفریح مصرف نمی کنند، مصرف این داروها یعنی ادامه حیات اما مسوولان اصلا به این مساله توجهی ندارند.»

این مراجعه که خود را علی معرفی می کند ادامه می‌دهد: «این آشفتگی در توزیع دارو باعث خستگی مفرط و ناامیدی می شود. برخی از بیماران کسی را ندارند که برای تهیه دارو به داروخانه مراجعه کنند و از سر ناچاری خودشان می آیند اما این دوندگی ها بیشتر به بد شدن حال آنها منجر می شود.»

از سنندج تا تهران در جستجوی دارو
ارجاع بیماران به داروخانه‌های مختلف، از هلال احمر تا داروخانه‌های خصوصی در نقاط مختلف شهر، به امری روزمره تبدیل شده است. در برخی موارد، بیماران از شهرهای دور به تهران سفر می‌کنند، اما حتی در پایتخت نیز دارو یافت نمی‌شود. یکی از والدین کودکی دوساله که به دنبال داروی فرانسوی است می‌گوید: «دکتر داروی ایرانی و هندی را قبول ندارد، البته نه اینکه او قبول نداشته باشد امتحان کردیم جواب نمی دهد. گفته حتما باید نمونه فرانسوی اش را گیر بیاوری، در سنندج نبود به همین خاطر راهی تهران شدم الان دو روز است که تمام داروخانه های تهران را گشته ام اما دارو نیست. به 190 هم زنگ زده ام می گویند نداریم.»

او می‌افزاید: «کودک دو ساله من چرا باید چنین زجری را تحمل کند. او بیمار است و من به عنوان پدر موظفم دارو و درمانش را به موقع تامین کنم اما الان با این مشکل چه کاری از دست بر می آید. مسوول یکی از این داروخانه ها گفت برو بازار آزاد دارو را بخر. چطور می توانم به دارویی که از بازار آزاد می خرم اطمینان کنم. این دارو یخچالی است باید در شرایط مناسب نگهداری شود چرا هیچ کس پاسخگو نیست.»

قیمت‌های سرسام‌آور و مشکلات بیمه
از سوی دیگر قیمت داروهای سرطانی، به‌ویژه در بازار آزاد، به یکی از بزرگ‌ترین موانع دسترسی بیماران تبدیل شده است. هزینه‌های سرسام‌آور، حتی برای بیمارانی که تحت پوشش بیمه هستند، کمرشکن است. یکی از بیماران در این باره می‌گوید: »پیش از عید، هر نسخه دارویی اش حدود ۱۲ میلیون تومان هزینه داشته، اما پس از عید این مبلغ افزایش یافته و نزدیک به 17 میلیون تومان شده است.  در برخی موارد، داروخانه‌ها حتی با وجود بیمه، دارو را به‌صورت آزاد عرضه می‌کنند.

بیماری دیگر می گوید: «دفترچه بیمه دارم اما می گویند باید هزینه دارو را آزاد پرداخت کنی، قبلا با بیمه 32 میلیون تومان هزینه دارو می شد الان باید 90 میلیون بابت سه قلم دارو بپردازم».

این افزایش قیمت‌ها در حالی رخ می‌دهد که بیماران چاره‌ای جز پرداخت ندارند، زیرا نبود دارو در داروخانه‌های دولتی آن‌ها را به سمت بازار آزاد سوق می‌دهد. یکی از بیماران با ناامیدی می گوید: « مهم پول دارو نیست. هر چقدر باشد تلاش می کنیم و پرداخت می کنیم اما مساله این است که دارو به موقع به دستمان برسد. مشکلی که تمام این سه سال گذشته با آن دست به گریبان بوده ایم. نبود داروی خارجی و عدم دسترسی به موقع به دارو است».

حساسیت زمان در درمان سرطان
زمان در درمان سرطان نقشی مهم دارد، اما بیماران از نبود الگوی مشخص برای دسترسی به دارو شکایت دارند.

یکی از بیماران می‌گوید: «اغلب زمان دسترسی به دارو برای بیماران سرطانی بسیار اهمیت دارد اما متاسفانه این مساله هر بار هم بیماران را دچار فشارهای روانی می کند و هم خانواده آنها را چرا که هیچ زمان بندی مشخصی برای دسترسی به موقع به دارو وجود ندارد.»

کدام نهادها مسئول رسیدگی به وضع کنونی هستند؟
یکی از نکات برجسته در گفت‌وگو با بیماران، نبود نظارت کافی بر زنجیره تأمین و توزیع دارو بود. بیماران معتقدند که هیچ نهاد مشخصی به این معضل رسیدگی نمی‌کند.

یکی دیگر از مراجعان می‌گوید: «هر چه فریاد می زنیم و می گوییم تامین به موقع دارو برای حفظ جان بیماران ضروری است اما هیچ کس اهمیتی به این موضوع نمی دهد. تنها حسی که وزارت بهداشت و درمان به بیماران القا می کند بی پناهی  در برابر سیستمی ناکارآمد و غیر شفاف است.»

بحران دارو، بحرانی اجتماعی‌ست
کمبود داروهای سرطانی در ایران به بحرانی اجتماعی و انسانی تبدیل شده که مستقیماً با جان بیماران گره خورده است. توزیع نامنظم، قیمت‌های بالا، نبود شفافیت، مشکلات بیمه‌ای و نبود نظارت کافی، دسترسی به داروهای حیاتی را به چالشی بزرگ تبدیل کرده است. بیماران خواستار رسیدگی فوری و ایجاد سازوکاری شفاف برای تأمین و توزیع دارو هستند.

وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو باید وضعیت توزیع دارو را به‌طور شفاف بررسی و مشکلات موجود را شناسایی کنند. جلوگیری از عرضه غیرقانونی دارو و نظارت بر عملکرد داروخانه‌های دولتی و خصوصی ضروری است. سرمایه‌گذاری در تولید داروهای ایرانی با کیفیت بالا و جلب اعتماد عمومی می‌تواند وابستگی به داروهای خارجی را کاهش دهد. باید بازنگری در سیاست‌های بیمه‌ای به‌گونه‌ای باشد که هزینه‌های بیماران مبتلا به سرطان را به‌درستی پوشش دهد و از عرضه‌ی آزاد دارو جلوگیری شود. باید سامانه‌ای شفاف و قابل‌اتکا برای اطلاع‌رسانی درباره‌ی موجودی داروها و توزیع آن‌ها در داروخانه‌ها وجود داشته باشد./تجارت نیوز