مدیریت بهینه بیماری دیابت بدون حمایت سازمان‌های بیمه‌گر امکان‌پذیر نیست

سالم‌خبر: حدود 5.5 میلیون نفر از افراد بزرگسال کشور درگیر بیماری دیابت تیپ 2 هستند که بار هزینه ای معادل 134 هزار میلیارد تومان در سال 1402 به سیستم سلامت کشور تحمیل کرده است که با مدیریت صحیح منابع و هماهنگی وزارت بهداشت و بیمه ها در پوشش درمان‌ها و تکنولوژی‌های نوین، تشخیص و کنترل بیماری آسان‌تر و بار هزینه‌ای کمتری در بر خواهد داشت.

محمدرضا مهاجری طهرانی، فوق تخصص غدد درون‌ریز و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پنجمنین کنگره اروپایی- آسیایی فارماکواپیدمیولوژی در مورد چالش‌های دیابت افزود: هر زمان که از دیابت صحبت می‌شود یاد عوارض مختلف و درگیری‌های متعدد بیمارانی می‌افتیم که درمان کافی در زمان مناسب دریافت نکرده‌اند و به سبب مدیریت نامناسب این بیماری هزینه‌های هنگفتی به سیستم سلامت کشور و بیمه‌ها تحمیل شده است. دسترسی ناکافی به درمان، کمبود امکانات تخصصی بهداشتی و درمانی، آموزش ناکافی بیماران و مشکلات مالی از مصائب درمان بیماران دیابت می‌باشد. براساس مطالعه انجام شده طبق گایدلاین ADA حدود 78% از بیماران دیابت در کشور به اهداف درمانی خود نمی‌رسند در حالیکه این عدد در آمریکا حدود 30% می‌باشد.  این اختلاف در رسیدن به اهداف درمانی نیاز فوری برای ارزیابی مجدد دستورالعمل‌های دیابت را در کشور می طلبد.

وی افزود: بزرگترین چالش سیستم درمانی کشور عدم مدیریت صحیح بودجه درمان دیابت است. چرا که بیشتر هزینه‌های دیابت کشور صرف عوارض ناشی از آن می شود به جای آن که به پوشش دارو و درمان‌های اولیه اختصاص داده شود. ‌همچنین این ناهماهنگی در تخصیص  بودجه‌ی بیمه‌ها در پوشش هزینه‌های مستقیم و غیر‌مستقیم  بیماری دیابت نیز مشهود است. در خیلی از موارد هزینه‌های غیر‌مستقیم بیماری در نظر گرفته نمی‌شود در حالی‌که نقش مهمی در عملکرد سازمان‌های بیمه گر دارد.

مهاجری طهرانی همچنین تصریح کرد که در حال حاضر عوارض دیابت حدود  50 درصد هزینه‌های مستقیم درمانی را به خود اختصاص می‌دهند، حدود 25 درصد دیگر هزینه‌های مستقیم مربوط به درمان اولیه و داروهاست و 25 درصد هزینه‌های غیرمستقیم مربوط به آزمایش و ویزیت پزشک می‌شود که دولت‌ها و بیمه‌ها باید پرداخت کنند. برای مثال: یک بیمار دیالیزی به دلیل نارسایی کلیوی ناشی از دیابت، هزینه‌های هنگفتی را بر دوش سیستم سلامت می‌گذارد یا بیمارانی که دچار آمپوته (قطع عضو) می‌شوند یا به دلیل عوارض قلبی و عروقی بستری می‌شوند، نیازمند درمان‌های گران‌قیمت مانند داروهای ترکیبی یا پیشرفته هستند. برای این هدف، نیاز است که سیاست‌گذاری‌ها در حوزه بیمه و درمان تغییر کرده و بر پیشگیری و کنترل اولیه دیابت متمرکز شود. بر اساس داده‌ها، حداقل 61 درصد از بیماران دیابتی حداقل یک عارضه ناشی از دیابت را تجربه کرده‌اند که عمدتاً شامل نفروپاتی (بیماری کلیوی) و رتینوپاتی (آسیب به شبکیه چشم) بوده است. همچنین 56 درصد از بیماران دیابتی دچار مشکلات قلبی و عروقی شده‌اند که بار مالی سنگینی به سیستم سلامت کشور و بیمه ها تحمیل کرده است.

وی تاکید کرد: دیابت، بیماری‌ای است که نه تنها بهره‌وری و توانمندی فرد را کاهش می‌دهد، بلکه هزینه‌های سنگینی را به فرد و جامعه تحمیل می‌کند. این موضوع به‌ویژه در کشورهایی مثل ایران که نرخ شیوع دیابت در آن‌ها رو به افزایش است، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، هزینه های بیمار دیابتی که شرایط حضور در محیط کار را ندارد خیلی بیشتر  از درمان بیماری در مراحل اولیه است و تقریبا این هزینه‌ها 2 برابر می شود. همچنین قابل ذکر است بر اساس مطالعه‌ای که در کشور  در زمینه هزینه‌های اقتصادی بیماری دیابت تیپ 2 انجام شده است، هزینه بیماران دیابتی با روزهای مفید کاری که از دست می‌دهند رابطه مستقیم دارد و هزینه‌های دیابت به علاوه تعداد روزهای غیبت از کار تا ۷.۶۹٪ از GDP کشور افزایش می‌یابد! یکی از شاخص‌هایی که برای مدیریت هزینه‌های دیابت می‌توان به آن استناد کرد این است که فرد قند خون سه ماهه HBA1c کنترل شده کمتر از %7 داشته باشد که در مقایسه با بیمار دیابتی که HBA1c او کنترل نیست (بالاتر از 8.5%) در حدود ۹ برابر بار هزینه ای بیشتر برای نظام سلامت کشور دارد. پس باید کاری کرد که عمده هزینه‌ها صرف پیشگیری و مدیریت اولیه بیماری شود . هر چه دیابت بهتر کنترل شود و HbA1c و معدل قند خون پایین‌تر باشد، بیمار دیرتر دچار عوارض دیابت می‌شود و یا اصلاً دچار عوارض نخواهد شد.

چالش‌های موجود در دسترسی به داروهای تولید داخل نسل جدید و دستگاه‌های کنترل قند خون
مهاجری طهرانی درباره هزینه دارو درمانی دیابت اظهار داشت: براساس گزارش سازمان غذا و داروی کشور هزینه های دارویی بیماران دیابتی در سال 1402، معادل 134 همت بوده است که از این رقم  ۳۶٪ آن مربوط به درمان با انسولین های آنالوگ و ۶۴ درصد مربوط به درمانهای خوراکی دیابت است. این در حالی است که این هزینه دارویی کنترل دیابت در مراحل اولیه می‌تواند از بروز عوارض شدید بیماری پیشگیری کند و بار مالی سنگین ناشی از آن را کاهش دهد. لذا مدیریت بهینه بیماری دیابت بدون حمایت سازمان‌های بیمه‌گر امکان‌پذیر نیست و لزوم اجرایی شدن مصوبه بسته خدمات بیماران دیابتی را می‌طلبد.که متاسفانه در سال ۱۴۰۰ این بسته که شامل قرص های جدید و ترکیبی از خانواده DPP4 و SGLT2 هستند بازنگری شده ولی بیمه پایه آن اجرایی نشده است و همین عامل منجر به رها کردن درمان توسط بسیاری از بیماران دیابتی به دلیل سنگینی هزینه‌ها شده است.

وی ادامه داد: باید توجه کرد که درمان دیابت فقط مربوط به داروها نیست و بیمه ها باید همت کنند و با بازنگری دستورالعمل‌های دیابت، همه دستگاه‌های کنترل قند خون  را هم تحت پوشش خود قرار دهند تا بیمار دیابتی بتواند از تکنولوژی‌های روز دنیا استفاده کند و دغدغه‌ی قیمت بالای دستگاه‌های کنترل قند خون، نوارهای تست قند خون، CGM و پمپ های انسولین را نداشته باشد. بهبود مدیریت این بیماری می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش عوارض و هزینه‌های ناشی از آن داشته باشد و کیفیت زندگی بیماران دیابتی را بالا ببرد.

مهاجری طهرانی تاکید کرد: طبق قانون برنامه هفتم پیشرفت کشور باید به مدیریت بیماری دیابت اهمیت بیشتر داده شود تا شاخص‌های پایش و درمان این بیماری ارتقا پیدا کنند. دسترسی بهینه به دارو‌های دیابت باید اولویت اول سازمان‌های سلامت محور کشور باشد چراکه کمبود‌های دارویی می‌توانند بار روانی مضاعف به بیماران تحمیل کند . برای مثال کمبود‌های اخیر قلم های انسولین ناشی از بوروکراسی‌های پیچیده موجود در مسیر فعلی و محدودیت‌های مختلف برای تخصیص سهمیه دارو و محدودیت توزیع در داروخانه‌ها می‌باشد که این عوامل به‌سادگی و با همدلی همه نهاد‌های تصمیم گیرنده می‌تواند بهتر مدیریت شود. زیرا هزینه اصلی بیماری دیابت دسترسی به دارو نیست بلکه هزینه‌های مرتبط با عوارض ناشی از عدم کنترل این بیماری است.

پس نتیجه میگیریم دیابت بیماری‌ای نیست که مدیریت آن بر عهده یک سازمان خاص باشد؛ بلکه چالشی است که بر سلامت فرد و اقتصاد کشور تأثیر می‌گذارد. بهبود مدیریت این بیماری می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت زندگی بیماران داشته باشد که نیازمند همکاری چندجانبه نهادهای سلامت محور کشور است.