واکسیناسیون کرونا؛ یک چالش حکمرانی

سالم‌خبر: تکاپوی زیاد دولت‌های کشورهای جهان در حالی برای واکسیناسیون مردمشان از مدت‌ها پیش آغاز شده و همه درصدد بوده‌اند که بتوانند در صف طولانی سفارش خرید، در جایی جلوتر قرار گیرند که امروز در کشور ما با گذشت حدود 14 ماه از آغاز همه‌گیری کرونا و ورود به مرحله تولید واکسن به تدریج الگویی متفاوت در حال شکل‌گیری است.

 مسعود نیلی، استاد دانشگاه و مشاور اقتصادی سابق رییس‌جمهوری در یادداشتی واکسیناسیون کرونا در کشور را یکی از چالش‌های حکمرانی خوانده و به بررسی چرایی تعلل واکسیناسیون در کشور می‌پردازد.

در این یادداشت آمده است: 

 متخصصان پزشکی از ابتدا پیش‌بینی می‌کردند که نحوۀ گسترش بیماری کرونا و قابلیت کنترل آن، به دو مقطع قبل از ساخته‌شدن واکسن و پس از آن، قابل تفکیک حیاتی است.

 

 مرحلۀ اول، دورانی مرارت‌بار و سخت است که در آن، نقش اصلی را بیش از دولت‌ها، آحاد مردم ایفا می‌کنند. به‌طوری که همه چیز وابسته به میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی توسط آنان است.

 

نقش دولت در این مرحله، هرچند بسیار باارزش، اما محدود به اطلاع‌رسانی، اعمال محدودیت‌ها، پشتیبانی‌های درمانی و حمایت‌های مقطعیِ معیشتی است. در این مرحله، بیماری گاه آرام می‌گیرد و غرور و سرمستی می‌آفریند و گاه عصیان می‌کند و بی‌رحمانه کشته می‌گیرد.

 

 اما در مرحلۀ دوم، برنامۀ واکسیناسیون و اجرای آن، فعالیتی به‌غایت پیچیده است. به‌گونه‌ای که بخش صنعتیِ تولید انبوه واکسن، بسیار بزرگ‌تر از بخش پزشکی، بخش سازماندهی اجتماعی و نهادی آن به‌مراتب پیچیده‌تر از بخش صنعتی و بالاخره، بخش اجرایی آن، بعنوان فعالیتی برخوردار از دقت فنی بالا که باید در مقیاس‌های بزرگِ چندده و حتی چندصد میلیونی ظرف مدت کوتاهی به اجرا درآید، بسیار بسیار دشوارتر از بقیۀ ابعاد است که از قضا، با تصدی کامل دولت‌ها انجام می‌شود.

 

 ازاین‌رو است که کیفیت نهادهای اداره‌کنندۀ کشورها، تعیین‌کنندۀ چگونگی پایانِ موفقیت‌آمیز یا فاجعه‌بارِ این طغیانِ رخ‌نمایانۀ طبیعت خواهد بود. طبیعی است که رعایت‌های فردی و محدودیت‌های مقرراتیِ مرحلۀ اول، تابع عوامل متعدد رفتاری، روحی و شرایط معیشتی مردم بوده و در نتیجه در جوامع مختلف الگوهایی متفاوت دارد.

 

 کاربرد اعمال محدودیت‌ها و اثربخشی شعارهایی از قبیلِ «ما در خانه می‌مانیم» برای مدتی محدود است. اگر این مرحله از مدتی طولانی‌تر شود و جامعه احساس کند که رخت بربستن کرونا از کشور به این سادگی‌ها نیست و این بیماری در کشور ما، مانند بسیاری مشکلات دیگر، وقتی می‌آید دیگر ماندگار می شود، آنگاه رفتارها در مقابل بیماری از زمانی به‌بعد ناسازگار با کنترل بیماری و غیرقابل‌مدیریت شده و نکوهش مردم و بازگرداندن آن‌ها به یک نظم مهارپذیر، نشدنی خواهد بود.

 

 شکل‌گیری یک چشم‌انداز مثبت یا منفی نسبت به چگونگی حل مساله، نقشی بسیار مهم در سرنوشت این بلای بزرگ دارد. شاید فاجعه‌ای که به‌دنبال تعطیلات نوروز امسال رخ داد و در پی آن، امروز هرکس در محیط اطراف خود، خبر فوت عزیزی را دریافت می‌کند، ناشی از شکل‌گیری این چشم‌انداز باشد.

 

 گویی یک جمع‌بندی فراگیر شکل گرفت که ظاهرا این محدودیت‌ها تمام‌شدنی نیست و کرونا در میان مشکلات عدیدۀ کشور گُم است و چشم‌انداز مشخصی برای پایان مسئله متصور نیست. درنتیجه، ظرفیت روحی جامعه، محدودیت از این بیشتر را برنتابید.

 

 الگوی جغرافیایی جهانی گسترش کرونا و شدت آسیب‌های آن، تا قبل از مرحلۀ تولید انبوه واکسن، به‌جز دیروزود بودن خسارات، کم‌وبیش در کشورهای مختلف، مشابه بود. هرچند در ابتدا عمدتاً این کشورهای پیشرفته بودند که درصد ابتلای بالا و نرخ مرگ و میر زیاد را به‌نمایش گذاشتند.

 

 اما امروز با گذشت حدود ۱۴ماه از آغاز آن و ورود به مرحلۀ تولید واکسن، به‌تدریج الگویی متفاوت در حال شکل‌گیری است.

 

 در شماری از کشورهای پیشرفته، تا پایان ماه قبلِ میلادی، گروه‌های قابل‌توجهی از جامعه، شامل جامعۀ پزشکی، بیماران خاص و گروه‌های سنی بالای ۶۵سال و حتی در برخی موارد، درصد قابل‌توجهی از جمعیت در سنین پایین‌تر هم توانسته‌اند واکسن دریافت کنند و روزانه در مقیاس‌های بعضاً میلیونی، کار واکسیناسیون در حال انجام است و درنتیجه، آمار خسارات در این کشورها، با سرعت نسبتا زیادی در حال کاهش است.

 

 آنچه امروز در کشورهای مختلف جهان مشاهده می‌کنیم، شکل‌گیری تکاپویی ویژه برای تأمین واکسن از سوی دولت‌ها است. آمارها نشان می‌دهد که به‌عنوان مثال، دولت کانادا حدود ۵برابر، دولت آمریکا حدود دو برابر و تعداد دیگری از کشورهای اروپایی تا چندبرابر جمعیت کشورشان واکسن پیش‌خرید کرده‌اند.

 

گزارش‌های مختلف بین‌المللی نشان می‌دهد که تکاپویی زیاد از سوی دولت‌های دیگر کشورهای جهان نیز برای واکسیناسیون مردمشان از مدت‌ها پیش آغاز شده و همه درصدد بوده‌اند که بتوانند در صف طولانی سفارش خرید، در جایی جلوتر قرار گیرند.

 

 شدت این تکاپو به‌گونه‌ای است که کلیدواژه‌ای جدید تحت‌عنوان «دیپلماسی واکسن» با محوریت این موضوع که تأمین واکسن، محور تعاملات میان کشورها شده، ابداع شده است. خلاصه آنکه امروز در سطح جهان، واکسن کرونا، یک دغدغۀ قطعی با مقیاس یک‌یک مردم کرۀ زمین است.