مدل ایرانی پیوند کلیه؛ تنها راه حل رفع یک بحران جهانی

سالم خبر : ناصر سیم فروش پایه‌گذار پیوند نوین و پیشرفته کلیه  که با راه‌اندازی شیوه نوین پیوند کلیه از فرد زنده غیرفامیل یا همان مدل ایرانی پیوند کلیه، علم پیوند ایران را به یک الگوی مورد توجه کشورهای دنیا تبدیل کرده است، با اشاره به مزایای پیوند کلیه از فرد زنده غیرفامیل، گفت: امروز مساله پیوند و کمبود کلیه پیوندی به یک معضل بزرگ جهانی تبدیل شده و بنابراین باید در کنار توجه به پیوند از مرگ مغزی، پیوند کلیه از فرد زنده غیرفامیل را نیز همچنان با قوت پیگیری و حفظ کنیم.

 

ناصر سیم فروش به بهانه روز جهانی کلیه در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، با تاکید بر اهمیت پیوند کلیه از اهدا کننده زنده غیر فامیل در پیوند کلیه و مدل ایرانی  پیوند، گفت :  پیوند کلیه مدل ایرانی یکی از افتخارات کشور است. این نوع پیوند موافقین و مخالفینی در داخل و خارج از کشور دارد و اگر با کارشکنی‌ها ذره‌ای اختلال در این پروسه ایجاد شود، نصف پیوند ما از بین رفته و با افزایش قطعی لیست انتظار مانند اکثر کشورها، موجب مرگ بیماران دیالیزی می‌شود. بنابراین باید با فرهنگ‌سازی و حمایت بیشتر، از ایجاد اختلال و مشکل برای پیوند زنده کلیه جلوگیری کنیم.

 

وی افزود:علاوه بر مزایای بیشمار پیوند از فرد زنده، مساله دیالیز نیز وجود دارد که هم  از منظر اقتصادی و سختی‌های آن برای بیمار و هم از منظر مرگ و میر، اصلا به صرفه نیست؛ بنابراین کشور ما باید به عنوان بنیانگذار و آغاز کننده شیوه جدید پیوند از فرد زنده غیرفامیل باید از دستاورد خود حمایت کند.

 

سیم فروش با تاکید بر اهمیت پیوند از دهنده مرگ مغزی، تاکید کرد: اگرچه باید برای افزایش متقاضی اهدا از جسد نیز بیش از پیش فرهنگ سازی شود، ولی هنوز هیچ کشوری از طریق اهدا با مرگ مغزی خودکفا نشده و نیاز به پیوند کلیه از فرد زنده هر روز بیشتر احساس می‌شود.

 

وی با تاکید بر اینکه همچنین در روش پیوند از فرد زنده بیشترین و کامل‌ترین حمایت‌ها از فرد دهنده صورت می‌گیرد، گفت: بر خلاف شایعات بدون پایه علمی، حمایت‌ها تا جایی است که دهنده با سلامت کامل و بدون  مشکل از بیمارستان مرخص شود. علاوه بر این برای اهداء کلیه در مرکز لبافی نژاد همیشه از روش جدید لاپاروسکوپی استفاده می‌شود و بهترین مراقبت از اهداکننده به عمل می‌آید.

 

عمر بیشتر کلیه پیوندی از دهنده زنده
 

رییس بخش جراحی پیوند کلیه بیمارستان شهید لبافی‌نژاد با بیان اینکه متوسط عمر کلیه پیوندی از دهنده زنده حدود ۱۵ سال و از دهنده مرگ مغزی حدود ۱۰ سال است، عنوان کرد: در پیوند کلیه از فرد مرگ مغزی شده نیاز به پیوند دوم و سوم بیشتر است. همچنین در روش پیوند از جسد ان‌شاء الله با کم شدن تصادفات با بستن کمر بند ایمنی مجبور به استفاده از کلیه‌های با کیفیت پایین‌تر از بیماران دارای بیماری‌های زمینه‌ای و یا سکته قلبی و دارای فشارخون خواهیم شد و بنابراین کیفیت کلیه اهدایی به نوعی تضمین نشده است، در حالیکه در پیوند از فرد زنده تمام سابقه بیماری در دهنده کلیه بررسی می‌شود و بنابراین اهداکننده از سلامت کامل برخوردار است.

 

بنیانگذار روش نوین پیوند کلیه ایران با اشاره به سایر مزایای پیوند کلیه مدل ایرانی، اظهار کرد: شاید همه این مساله را ندانند، ولی واقعیت این است که طول عمر متوسط یک اهداکننده زنده از متوسط جامعه بیشتر است، علت آن هم این است که فرد اهداکننده از بین افراد سالم و فاقد هر نوع سابقه بیماری خاص انتخاب می‌شود؛ به گونه ای که از ۵ هزار پیوند کلیه صورت گرفته در مرکز ما حتی یک مورد هم مرگ و میر نداشتیم. مرگ و میر اهده کننده زنده در دنیا هم بسیار کم  و در حدود ۳ در ۱۰ هزار اعلام شده است.

 

به گفته وی، این روش مزایای اجتماعی دیگری نیز دارد؛ اغلب اهداکنندگان و گیرندگان با هم وارد رابطه دوستانه شده و گاها به داد هم می‌رسند. همین چند وقت پیش یکی از بیماران پیوند شده ۱۰ سال پیش را دیدم که می‌گفت برای اهدا کننده وانت گرفته و هنوز نیز هر جا که نیاز باشد به مشکلات مالی وی رسیدگی می‌کند. یا به عنوان نمونه، یک خانم ۱۸ یا ۱۹ ساله که سال‌ها در این مرکز دیالیز می‌شد، سرانجام موفق به دریافت کلیه شد که علیرغم پرداخت ۱۸ میلیون تومان به انجمن پیوند، برای کمک به اداره زندگی اهداکننده یک پراید نیز خریداری کرده بود.

 

هزینه پیوند کلیه، یک هفتم هزینه دیالیز
 

وی همچنین در ادامه با اشاره به مزایای پیوند در مقایسه با دیالیز، اظهار کرد: هزینه پیوند کلیه تقریبا یک هفتم دیالیز است و عوارض و سختی‌های آن نیز برای بیمار بسیار کمتر است. همچنین پیوند کلیه برای بسیاری از بیماران به خصوص کودکان تنها گزینه است و اگر در زمینه پیوند از ابتکارات مختلفی مانند آغاز پیوند از غیرفامیل و جسد استفاده نمی‌کردیم، امروز بسیاری از بیماران خود را از دست می‌دادیم، ولی امروز به جایی رسیده‌ایم که کوتاه‌ترین لیست انتظار برای پیوند کلیه را در دنیا داریم.

 

به گفته وی، امروز در امریکا بالای ۱۱۰هزار نفر در لیست انتظار پیوند هستند و سالی بین ۵ تا ۷ هزار نفر در انتظار پیوند جان خود را ازدست می‌دهند؛ درحالیکه زمان انتظار برای پیوند در امریکا بین ۴ تا ۱۲ سال است. این زمان در ایران برای پیوند از فرد زنده تقریبا شش ماه و از مرگ مغزی حدود یک سال است.

 

وی در ادامه تاکید کرد: اهدا کنندگان کلیه با هر انگیزه‌ای همگی از نظر بنده قهرمانند، ما نباید در زندگی خصوصی افراد دخالت کرده و اهداف شخصی اهداکننده را تحقیر کنیم. در همه جای دنیا این یک فرهنگ شایسته است، در مورد اهدای کلیه نیز مبلغی در قبال نجات جان فرد پرداخت می‌شود که کار شایسته‌ای است.

 

حمایت و تشویق کشورهای پیشرفته از اهداکنندگان کلیه
 

سیم فروش با اشاره به اقدامات کشورهای پیشرفته در زمینه اهدای کلیه، تصریح کرد: در کشور آمریکا با این همه پیشرفت ۴۵ درصد پیوندها و در ترکیه ۸۰ درصد پیوندها از فرد زنده است؛ یا به عنوان نمونه در کشوری مانند هلند به جای گیرنده، دولت برای تشویق اقدام خداپسندانه اهدا، سه ماه مرخصی با حقوق به دهنده ارایه کرده و تا پایان عمر بیمه‌اش می‌کند.

 

وی ادامه داد: اگرچه مدل ایرانی پیوند کلیه یعنی پیوند از فرد زنده غیرفامیل و هدیه ایثار در برخی کشورها به صورت الگو مطرح شده، ولی متاسفانه هنوز در برخی استان‌های کشور خودمان مخالفانی دارد؛ به عنوان نمونه در برخی از دانشگاه‌های ایران پیوند کلیه را تنها از فرد زنده فامیل و یا مرگ مغزی انجام می‌دهند که این مساله باعث طولانی شدن لیست انتظار در آن استان‌ها شده است و به این ترتیب بیماران مستاصل برای پیوند به تهران یا سایر استان‌ها می‌روند.

 

وی با بیان اینکه اهدا از فامیل بدترین نوع اهدا از نظر سلامت اهداکننده است، گفت: چراکه زمینه فامیلی که باعث نارسایی کلیه بیمار شده ممکن است در اهداکننده فامیل نیز وجود داشته باشد، این مساله را بنده در کنگره جهانی اهدای کلیه مطرح کردم و امروز بعد از ۲۰ سال دانشگاه جانز هاپکینز به عنوان بزرگ‌ترین دیتا، در انجمن جهانی کلیه سال گذشته  آمار اهدا کنندگان را بررسی کرده و نشان داد که بیشترین ضعف و نارسایی کلیه در دهندگان فامیلی بوده، درحالیکه این مساله در دهندگان غریبه به دلیل نبود ارتباط ژنتیکی، بسیار کمتر دیده شده است.

 

بحران کمبود کلیه در امریکا و اروپا
 

سیم فروش با بیان اینکه مدل ایرانی پیوند کلیه امروز در اکثر مراجع علمی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است، اظهار کرد: اکثر کشورهای اروپایی و آمریکایی به شدت با بحران کمبود کلیه روبرو هستند تا حدی که  سالانه حدود هزار نفر از امریکا  برای دریافت کلیه پیوندی در بدترین شرایط ممکن به کشورهایی مانند پاکستان، فیلیپین و یا چین می‌روند.

 

ماجرای ممنوعیت پیوند کلیه از خارجی‌ها در ایران
 

وی با بیان اینکه در گذشته پیوند کلیه از فرد خارجی نیز در داخل کشور انجام می‌شد، ادامه داد: در آن زمان گیرنده فقط از هموطن خود می‌توانست کلیه بگیرد و اهدا از ایرانی به خارجی  اکیدا ممنوع بود. بنابراین پیوند کلیه تنها از هموطن امکان‌پذیر بود. مثلا با وجود بیش از دو میلیون مهاجر افغان در کشور تا به امروز حتی یک افغانستانی به ایرانی کلیه اهدا نکرده و بر اساس قانون افغان به افغان و ایرنی به ایرانی کلیه اهدا می‌کند.

 

وی با بیان اینکه خوشبختانه با تصویب قانونی در کشور ما پیوند کلیه از  خارجی بطور کلی  ممنوع شده است، افزود: همچنین با تصویب این قانون هیچ فرد خارجی برای اهدا یا دریافت کلیه وارد کشور ما نشده و بازار خرید و فروش کلیه همچون کشورهای پاکستان، فیلیپین و غیره در کشور ما ایجاد نشده است.

 

ارزان‌ترین پیوند با بهترین نتیجه
 

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه خاطرنشان کرد: با این ابتکارات افتخار آفرین، امروز دارای ارزان‌ترین پیوند با بهترین نتیجه در سطح جهان هستیم؛ به گونه‌ای که حدود ۹۵ درصد پیوندها موفقیت آمیز بوده و کلیه  نتایج ما و گزارشات کار در مرکز ثبت پیوند هایدلبرگ آلمان CTS ثبت شده است.

 

وی با تاکید بر اینکه تشویق پیوند کلیه از فرد زنده مانع رشد پیوند از مرگ مغزی نیست، گفت: اهدای عضو از مرگ مغزی نیز باید تشویق و پیگیری شود به خصوص برای پیوند کبد، پانکراس، قلب و غیره، ولی در مورد پیوند کلیه پیوند از جسد به تنهایی پاسخگو نیست. البته ما نیز در مرکز لبافی نژاد پیوند کلیه از جسد را در دستور کار خود داریم تاجاییکه آمار مرکز  ما در پیوند کلیه از جسد در تهران اول است. به عنوان نمونه عید سال گذشته اکثر پرسنل پیوند در مرکز حضور داشته و تعطیلی نداشتند؛ چراکه هدف این بود تا هیچ کلیه اهدا شده از مرگ مغزی به هدر نرود.

 

مخالفان مدل ایرانی پیوند کلیه
 

سیم فروس در بخش دیگر این گفت و گو با انتقاد نسبت به برخی مخالفت‌ها درباره پیوند کلیه مدل ایرانی در داخل و خارج از کشور، گفت: متاسفانه برخی به شدت مخالف این نوع پیوند بوده و به موافقین و مجریان این طرح نیز تا کنون بسیار توهین شده است. در حالیکه نزدیک به ۳۰ سال پیش رییس جمهور وقت مرحوم هاشمی رفسنجانی مبلغ یک میلیون تومان برای تشویق اهدا کننده زنده اختصاص دادند، بنابراین اقدامی قانونی بوده و همچنین مورد تایید مراجع عظام بوده؛ چراکه این اقدام برای نجات جان بیماران بوده و آن را اقدامی پسندیده دانسته‌اند. می‌توان این فتوا را در اینترنت مشاهده کرد.

 

رییس قطب اورولوژی ایران و متخصص جراحی پیوند کلیه ایران، بسیاری از مطالب کذبی که در این ارتباط منعکس می شود را با منشاء خارج کشور دانست و گفت: اکثر این مطالب بر پایه حسادت نسبت به پیشرفت‌های پیوند ایران است. من این افراد را می‌شناسم و پزشکانی هستند در خارج از کشور که مرتب علیه پیوند کلیه مدل ایرانی مطلب نوشته و بیانیه صادر می‌کنند، در حالیکه پیوند زنده کلیه از غیرفامیل یا همان مدل ایرانی پیوند، تنها با هدف نجات جان بیمار آغاز شد و بسیاری از دانشمندان اخلاق و پیوند به شدت از آن دفاع کرده و آن را تنها راه کوتاه‌تر کردن لیست انتظار دانسته و بی‌تفاوتی نسبت به مرگ بیماران در لیست انتظار را غیر اخلاقی‌تر می‌دانند. امروز نیز در اکثر دنیا به عنوان الگو از آن یاد می‌شود.  اگر اینکار یعنی پیوند از زنده غیر فامیل در کشور ما انجام نمی‌شد، ۴۵ هزار بیمار دیالیزی جان خود را از دست داده بودند.

 

لزوم فرهنگسازی برای حفظ پیوند مدل ایرانی پیوند کلیه
 

سیم فروش ادامه داد: بنده پیش از این زیاد درباره تشویق اهدای کلیه صحبت نمی‌کردم، ولی امروز نیاز به دفاع از این دستاورد و فرهنگسازی برای توسعه این شیوه را احساس می‌کنم. برخی مطرح می‌کنند که اهدای کلیه فقط به خاطر فقر افراد است و آبروی نظام را می‌برد، ولی می‌دانیم که فقر در همه جای دنیا وجود دارد، مثلا همین چند وقت پیش چندین نفر کارتن خواب در امریکا و اروپا به خاطر سرما جان خود را از دست دادند. بنابراین این صحبت‌ها فقط از روی بی‌تفاوتی به جان بیماران دیالیزی بوده و آگاهانه یا ناآگاهانه با هدف تخریب دستاوردهای پیوند کلیه مدل ایرانی مطرح می‌شود.

 

این استاد پیشکسوت دانشگاه ادامه داد: از آنجاکه عمل اهداء کلیه به نجات جان انسان‌ها و به خصوص کودکان در انتظار پیوند منجر می‌شود، از نظر ما قابل قبول است، علاوه بر این اکثر اهداکنندگان نسبت به این اقدام خود باطنا نیز احساس رضایت قلبی دارند؛ چراکه باعث نجات جان انسان‌ها می‌شوند.

 

پیوند کلیه مدل ایرانی هم شرعی است و هم قانونی
 

سیم فروش با بیان اینکه پرداخت پول در ازای اهدای کلیه از سوی مراجع تقلید نیز مجاز اعلام شده است، افزود: با این حال برخی افراد، پزشکان و رسانه‌ها این مساله را به صورت معکوس مطرح کرده و اقدام افراد برای اهدا را تحقیر می‌کنند و به همین دلیل اهدا کننده احساس شرم کرده و خود را مخفی می‌کند. در حالیکه اهدا کننده باعث نجات جان یکی از اعضای خانواده‌ای شده که حاضرند برای نجات جان عزیز خود دست به هرکاری بزنند. خیلی وقت‌ها، دهنده‌ها با شنیدن اینکه امکان اهدا ندارند، بسیار ناراحت می‌شوند؛ چراکه این کار را در راه رضای خدا انجام می‌دهند.

 

این فوق تخصص اورولوژی با با بیان اینکه بنابراین پیوند کلیه مدل ایرانی هم شرعی است و هم قانونی، ضمن تشریح پروسه اهدا، افزود: در این پروسه هم گیرنده و هم دهنده به صورت جداگانه ثبت نام می‌کنند و در نهایت مشخص نیست که کدام کلیه به گیرنده پیوند زده می‌شود.

 

وی افزود: از طرف دیگر با این پروسه یک کار ایمونولوژیک انقلابی در حال رخ دادن است؛ چراکه طی آن هم خون دهنده و هم گیرنده از نظر ایمونوژیک بررسی شده و بر اساس نظر متخصص ایمونولوژی بهترین دهنده برای فرد گیرنده انتخاب می‌شود تا احتمال پس زدگی کلیه پیوندی به حداقل ممکن برسد.

 

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به سایر مسایل مطرح شده از سوی مخالفین طرح پیوند کلیه مدل ایرانی، اظهار کرد: مباحثی که در رابطه با مسایل اخلاقی پیوند کلیه ازغیرفامیل و یا خرید و فروش کلیه مطرح می شود صحیح نیست، چراکه آگهی خرید و فروش کلیه در ایران ممنوع و و اهداکنندگان تنها می توانند از طریق ثبت نام در انجمن حمایت از بیماران کلیوی اقدام کنند.

 

 ممنوعیت درج آگهی خرید و فروش کلیه و برخورد با خاطیان
 

وی با بیان اینکه نباید مسایل را احساسی کنیم، گفت: باید از دستاوردهای خود حفاظت کرده و به بهسازی روش کمک کنیم که تمام این کارها انجام شده، به عنوان نمونه ناشناس بودن دهنده برای گیرنده که عملا اگهی را برای پیوند کلیه بی‌اثر میکند، غیرقانونی بودن و ممنوعیت درج آگهی خرید و فروش کلیه طبق مصوبه وزارت بهداشت و جریمه و برخورد جدی با خاطیان برخی از کارهایی است که در این رابطه در فضای مجازی نیزانجام شده است.

 

وی با تاکید بر اینکه چیزی تحت عنوان خرید و فروش غیرقانونی کلیه و انجام عمل های جراحی زیرزمینی در جامعه ما وجود ندارد، تصریح کرد: پیوند کلیه تنها در مراکز درمانی دولتی و در صورت وجود معرفی نامه انجمن حمایت از بیماران کلیه انجام می شود و معرفی اهدا کننده به گیرنده در نوبت، فقط توسط انجمن حمایت از بیماران کلیوی انجام می شود.

 

وی با اشاره به وجود مخالفت‌هایی نسبت به پیوند ایرانی در داخل و خارج از کشور، تصریح کرد: با این وجود پیوند ایرانی در تمام نقاط دنیا طرفداران زیادی دارد، همین اواخر یک خانم دکتر امریکایی به همراه یک پزشک ایرانی برای بازدید از پروسه پیوند مدل ایرانی از کشور ما بازدید داشت و در بازگشت از این روش تمجید زیادی کرده، این استاد اخلاق پزشکی دانشگاه میشیگان می گفت که دو نفر از دوستان نزدیکش به خاطر ماندن در لیست انتظار پیوند و نرسیدن کلیه اهدایی جان خود را از دست دادند. وی همچنین در برنامه معروف TED MED از مدل ایرانی تمجید کرده و از آنجاکه بیش از ۱۱۰ هزار نفر در امریکا در لیست انتظار پیوند هستند، در همین رابطه طرح حمایت مالی از دهنده کلیه به مجلس امریکا اخیرا توسط عده ای از جامعه شناسان و متخصصین اخلاق پزشکی ارایه شده است.

 

وی ادامه داد: در همین راستا استاد معروف دانشگاه سنت لوییس امریکا می گوید با اینکه ما از نظر سیاسی با ایران مخالفیم، بهتر است خود را به کوری نزنیم و از تجربه موفق ایران در نجات جان بیماران استفاده کنیم. پروفسور جان بری استاد و رییس بخش پیوند اعضا دانشگاه اورگون امریکا که یکی از بزرگترین نام‌ها در پیوند کلیه است، می‌گوید شاید ۱۰ سال طول بکشد تا مدلی شبیه مدل ایران در امریکا برای جلوگیری از مرگ بیماران در لیست انتظار ایجاد شود.

 

سیم فروش در خاتمه خاطرنشان کرد: اینگونه طرح ها همه برای حمایت از پیوند کلیه از فرد زنده ارایه شده و نشان دهنده مقبولیت وجهه انسانی این طرح است. بنابراین ما به عنوان بنیانگذار و آغاز کننده این شیوه پیوند باید از این  دستاورد کشور خود حمایت کنیم.