ضرورت حمایت بیمه‌ای از اسپری‌های جدید تنفسی و دستگاه‌های اکسیژن ساز برای بیماران تنفسی

سالم‌خبر: هر حمله‌ی تنفسی در بیماران مبتلا به برونشیت یا COPD بخشی از حجم ریه را از بین می‌برد و وقتی تعداد حملات زیاد شود، خطر مرگ‌ومیر هم افزایش می‌یابد در حال حاضر داروهای این بیماران در کشور موجود است اما برخی از نسبتاً گران‌اند و به طور مسلم این داروها باید تحت پوشش بیمه قرار گیرند تا دسترسی بیمارن به آن بیشتر شود.

رستم یزدانی، فوق تخصص ریه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در گفت‌وگو با سالم‌خبر با بیان این مطلب، افزود: زمانی گفته‌ می‌شد که برونشیت یا بیماری COPD به چهارمین علت مرگ‌ومیر در دنیا تبدیل می‌شود؛ در حالی که اکنون این بیماری سومین علت مرگ‌ومیر در جوامع بشری است. متأسفانه از ده بیماری که در صدر بیماری‌های کشنده‌ی انسان‌ها قرار دارند، برونشیت مزمن(COPD)  در دهه‌ی اخیر بسیار مطرح بوده است و در حال حاضر رو به افزایش است. زمانی تقریباً ۸۰ تا ۹۰ درصد از کسانی که مبتلا به  (COPD) می‌شدند، سابقه‌ی مصرف سیگار داشتند اما بعدها مشخص شد که وقتی آمار در کل دنیا ـ چون آن آمار اولیه مربوط به کشورهای پیشرفته بود و در دهه‌های قبل گرفته شده بود ـ مورد بررسی دقیق‌تر قرار گرفت، نتیجه این شد که ۵۰ تا ۶۰ درصد از افرادی که مبتلا به برونشیت مزمن هستند، سیگاری‌اند و تقریباً ۴۰ تا ۵۰ درصد افراد هم هیچ‌گاه سیگار نکشیده بودند.

 در حال حاضر ابتلای افراد غیرسیگاری به برونشیت مزمن بیشتر به خاطر آلودگی هواست. از سوی دیگر اگر فردی سیگار مصرف کند و در عین حال عوامل شغلی مثل کشاورزی یا نانوایی و نیز تماس با ذرات پنبه و کتان داشته باشد، آلودگی هوا نیز می‌تواند هم شدت علائم را بیشتر کند، هم تعداد حملات علائم را بالاتر ببرد و هم ابتلا به بیماری را افزایش دهد.
 
در ادامه گفته می‌شد این بیماری رنج سنی خاصی ندارد. در واقع، برخلاف برخی بیماری‌های تنفسی که در افراد جوان و میانسال شایع‌اند، این بیماری غالباً در میان افراد مسن دیده می‌شود. علتش هم این است که اگر قرار باشد عوامل خطری مانند مصرف سیگار، آلودگی هوا و عوامل شغلی ـ که به آن‌ها اشاره کردم ـ بتوانند آن‌قدر از حجم ریه کم کنند که فرد دچار علائم بیماری شود، به چندین دهه زمان نیاز داریم؛ یعنی چند دهه تماس با این عوامل و در نتیجه، کاهش تدریجی حجم ریه.

ما سلول‌های ریوی‌مان تا سن هفت سالگی تکثیر پیدا می‌کنند. پس از آن، دیگر تکثیری در سلول‌های ریوی نداریم، بلکه اندازه ریه بزرگ می‌شود تا حدود ۲۵ سالگی که حداکثر حجم ریه را به دست می‌آوریم. پس از آن، به خاطر فرایند افزایش سن هر فرد سالانه تقریباً ۲۵ تا ۳۰ میلی‌لیتر از حجم ریه‌ی خود را از دست می‌دهد. در افرادی که سیگار می‌کشند یا در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند، این عدد می‌تواند بالاتر برود. بنابراین این افراد خیلی زودتر به محدوده‌ی حجمی‌ای می‌رسند که موجب بروز علائم بیماری تنفسی می‌شود.

وی درباره وضعیت و کیفیت درمان این بیماری در کشور، اظهار داشت: می‌دانیم که در دنیا می‌گویند حدود پنج تا ده درصد افراد مبتلا به بیماری برونشیت هستند و این رقم بالایی است. یعنی از هر 10 تا 20 نفر، یک نفر مبتلاست. ما چند عامل داریم که باعث می‌شود این میزان در کشور ما بالا باشد: نخست این که ما کشوری نیمه‌صنعتی هستیم و مصرف سیگار نیز بالا است. عامل بعدی، آلودگی هوا در شهرهای بزرگ است که بسیار بالاست؛ به‌طوری‌که تهران در همین امسال چند روز را به عنوان آلوده‌ترین شهر دنیا ثبت کرد. افزون بر این، ما مسائل شغلی فراوانی داریم. هنوز در بسیاری از مناطق، به‌خصوص در استان کرمان، معادن زغال‌سنگ متعددی وجود دارد که همچنان برداشت می‌شود و آلودگی حاصل از آن بسیار بالاست. در برخی نقاط کشور هم مردم به شکل کاملاً سنتی زندگی می‌کنند؛ مثلاً در استان کرمان افرادی هستند که همچنان در خانه نان می‌پزند یا برای گرم کردن خانه‌هایشان از سوخت‌های سنتی استفاده می‌کنند. اینها همگی باعث افزایش شانس ابتلا می‌شوند. کشاورزی طولانی‌مدت، ترکیبی از جمعیت صنعتی و سنتی، و جامعه‌ای با بافت شهری و روستایی متنوع سبب شده است که خطر ابتلا در کشور ما بالا رود.

با توجه به شدت آلودگی هوای امسال و عوامل دیگر، قاعدتاً باید بیماران به داروهای جدید یا حداقل به پروتکل‌های درمانی مدرن دسترسی داشته باشند.

وی در پرسشی درباره مقایسه دارو و درمان‎‌های جدید این بیماری در کشورمان با سایر کشورهای دیگر، افزود: واقعیت این است که داروهای جدیدی که در دنیا استفاده می‌شوند، در کشور ما هم موجودند؛ به‌خصوص ترکیب جدیدی که شاید در دنیا در یکی دو سال اخیر به شکل معمول مصرف می‌شده، در کشور ما از حدود چهار تا پنج ماه پیش در دسترس قرار گرفته است و می‌تواند به کنترل علائم بیمار مبتلا به COPD و کاهش تعداد حملات تنفسی کمک کند.

وی ادامه داد: این مسئله بسیار مهم است، زیرا کاهش تعداد حملات بیماری منجر به کاهش و افت حجم ریوی می‌شود. هر حمله‌ی تنفسی مقداری از حجم ریه را از بین می‌برد و وقتی تعداد حملات زیاد شود، خطر مرگ‌ومیر هم بالا می‌رود. داروها وجود دارند، اما برخی از آن‌ها نسبتاً گران‌اند و این موضوع، وظیفه‌ی سازمان‌های بیمه‌گر را سنگین‌تر می‌کند؛ چرا که این داروها باید تحت پوشش بیمه قرار گیرند. اهمیت این مسأله در آنجاست که وقتی در سطح جهان درباره‌ی این بیماری سخن می‌گوییم، دو جنبه‌ی مرگ‌ومیر بیماران و نیز کیفیت و کمیت زندگی آن‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.

وقتی فردی به COPD مبتلاست، بهبود کیفیت زندگی‌اش اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که او می‌تواند فعالیت و کار کند و غیرفعال نشود و در عین حال، اعضای خانواده‌اش هم از کار و زندگی روزمره‌ی خود برای مراقبت‌های مداوم باز نمی‌مانند. این موضوع بسیار مهم است و باید بیشتر به آن توجه کرد. نخست، بحث داروهاست که پیش‌تر گفته شد و دوم اکسیژن‌درمانی. اگر از ما بپرسند چه عاملی به‌صورت مستقیم می‌تواند طول عمر بیماران COPD را افزایش دهد، کیفیت زندگی آن‌ها را بالا ببرد، میزان مصرف دارو و تعداد حملات‌شان را کاهش دهد، دو پاسخ اصلی داریم: یکی قطع مصرف سیگار و دیگری اکسیژن‌درمانی. البته داروها هم اثرگذارند و بسیاری از آن‌ها هم تعداد حملات را پایین می‌آورند و هم مرگ‌ومیر را کم می‌کنند و طول عمر را افزایش می‌دهند، اما مهم است اگر بیماری مبتلا به COPD به اکسیژن مداوم نیاز داشته باشد، شناسایی شود و راهکار مناسب برای استفاده‌ی دائمی از اکسیژن در اختیارش قرار گیرد.

طبیعتاً توانایی کار کردن این بیماران کمتر می‌شود و به‌تبع آن، نیازشان به دارو و هزینه‌های درمان بالاتر می‌رود. در چنین شرایطی، ابزارهایی که برای مصرف مداوم اکسیژن در اختیار بیماران قرار می‌گیرد ـ چه کپسول اکسیژن باشد و چه دستگاه اکسیژن‌ساز ـ ضروری است. با توجه به افزایش قیمت دستگاه‌های اکسیژن‌ساز، تهیه‌ی آن‌ها دشوارتر شده و لازم است سازمان‌های بیمه‌گر را قانع کرد که اگر به یک بیمار دستگاه اکسیژن‌ساز بدهند و آن را تحت پوشش قرار دهند، فرد هم کیفیت و هم کمیت زندگیش بهبود می‌یابد، نیازش به دارو کمتر می‌شود و از همه مهم‌تر، دفعات بستری شدنش در بیمارستان یا آی‌سی‌یو ـ که گاهی هزینه‌های بسیار سنگینی در حد چندین میلیون تومان در شب دارد ـ به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.

در حال حاضر، سازمان‌های بیمه‌گر هزینه‌ی بستری در آی‌سی‌یو را می‌پردازند که شاید شبی چند میلیون تومان هم باشد، اما هزینه‌ی خرید یک دستگاه اکسیژن‌ساز را تحت پوشش قرار نمی‌دهند. به نظر می‌رسد توجیه نشدن یا ناآگاهی منجر به چنین سیاستی شده است.
از نظر دسترسی به درمان‌های جدید هم ما جزو کشورهای پیشرو به‌شمار می‌آییم و کمبودی در این زمینه وجود ندارد، اما ممکن است برخی از این داروها گران باشد و لازم است بیمه از بیماران حمایت کند. در بسیاری از حوزه‌ها چنین وضعیتی داریم و دارو وارد کشور می‌شود. ضمن آنکه بعضی شرکت‌های دارویی نیز در داخل کشور فعال شده‌اند، اما درباره‌ی داروهای جدید باید گفت ممکن است همچنان نیاز به اقدامات تکمیلی در حوزه‌ی بیمه و حمایت وجود داشته باشد.

وی در پاسخ به این سوال که در زمینه‌ی پیشگیری، برای آنکه کار به مراحل حاد درمانی نکشد، چه می‌توان کرد؟ اظهار داشت: بهترین راه پیشگیری، شناخت عوامل خطر است. وقتی ما این عوامل خطر را بشناسیم، راه‌های لازم برای پیشگیری را هم طراحی می‌کنیم و به اجرا می‌گذاریم. درباره‌ی آموزش جوانان باید گفت، چون تا ۲۵ سالگی حجم ریه در حال افزایش است، هرچه زودتر تماس با عوامل خطری مثل سیگار اتفاق بیفتد، سلول‌های ریوی بیشتری از دست می‌رود و فرد به حداکثر حجم ریوی که معمولاً در ۲۵ سالگی داریم، نمی‌رسد.

همچنین روند کاهش سالانه‌ی حجم ریه در فرد سیگاری بیشتر از فرد غیرسیگاری خواهد بود و شانس ابتلا بالا می‌رود. بنابراین بسیار مهم است که ما هم میزان مصرف سیگار را در جامعه کم کنیم و هم سن شروع آن را بالا ببریم. متأسفانه در کشور ما روند برعکس شده و آمار نشان می‌دهد گاه سن شروع سیگار به حدود ۱۳ سالگی هم رسیده است که آماری وحشتناک و تکان‌دهنده محسوب می‌شود. تا ۲۵ سالگی که می‌گویید باید رشد صورت بگیرد، اگر کسی در ۱۳ یا ۱۴ سالگی شروع به سیگار کشیدن کند، عملاً نیمی از دوره‌ی رشد سلول‌های ریوی خود را از دست می‌دهد و این می‌تواند فاجعه‌بار باشد.

شناخت سایر عوامل ابتلا به بیماری COPD هم ضروری است. مسائل شغلی باید به‌شدت مورد توجه قرار گیرند؛ بهداشت محیط کار بسیار اهمیت دارد. باید بدانیم افرادی که در دوران کودکی با سن یا وزن پایین متولد شده‌اند، بیشتر در معرض آسیب هستند؛ پس لازم است عوامل محیطی که شانس ابتلا به COPD را بالا می‌برد، به هر شیوه ممکن از این گروه دور کرد.