سالم خبر: اینستکس تا زمانی که قرار باشد در چارچوب مقررات تحریمی عمل کرده و حتی از محل فروش نفت ایران به سایر کشورها و انتقال بستانکاری آنها به ترازنامه اینستکس کار کند، کارکرد آن برای ایران تنها به تامین فراورده ها و کالاهای غذایی دارویی و بشردوستانه محدود می شود.
به گزارش سالم خبر؛ مجید شاکری، تحلیل گر مسائل اقتصادی در این باره معتقد است که توجه به این نکته بسیار مهم است که اساسا اینستکس تنها یک سامانه تهاتری در ترازنامه دو شرکت متناظر در ایران و اروپا است و هیچ تراکنش بانکی در آن وجود ندارد. اعلام اینکه در گام اول یک خط اعتباری چند میلیون یورویی راه اندازی شده و اولین تراکنش های اینستکسی انجام شده یا در حال پردازش است نیز تنها یک حرکت نمادین است و در واقع ما را با پاره کردن یک روبان مواجه می کند؛ بدون آنکه اتفاق ویژه ای در عمل رخ داده باشد.
وی می افزاید: این فارغ از این است که اروپا از ابتدا اعلام کرده بود که فعالیت تجاری خود با ایران را در چارچوب اینستکس و برای محصولات غذایی و دارویی آغاز می کنند؛ زیرا آنچه آغاز اینستکس است سقف عملیات آن هم هست. علاوه بر این همین موجود ناقص به لحاظ نحوه تسویه روی رزیجوال آن و نه در کرییرانس حتی از ساختار، ترتیب و فرایندی که برای تسویه در پایان روز در کونلون بانک چین اتفاق می افتد هم عقب تر است.
شاکری تصریح می کند: اما این ساختار پراز اشکال و پر نقص هنوز حتی راه هم نیافتاده زیرا منبعی در طرف چپ ترازنامه آن نمی تواند قرار بگیرد و فعلا تنها با یک خط اعتباری کوچکی افتتاح شده است. درواقع ما با اتفاقی مواجهیم که در مرحله جنینی و پیشا تولد و کارکرد است و برای چنین مساله ای اگر ایران بخواهد از خط قرمز هسته ای خودش عقب نشینی کند آنگاه می توان ادعا کرد که سقف آنچه که از برجام باقی می ماند همین موجود نصفه و نیمه جان خواهد بود و باید برجام را تمام شده بدانیم.
این تحلیگر اقتصادی می گوید: ممکن است کسانی ادعا کنند که سقف توانایی اروپا همین است اما این طور نیست و راه حل های متعددی هم در اروپا و هم در ایران مطرح شده که به مراتب از اینستکس کارکرد بیشتری دارند. یکی از دو نمونه آن که در بین کارشناسان مربوطه ظرف یک سال و نیم گذشته بررسی و پیشنهاد شده، کار کردن با شرکت های دولتی اروپایی است.
وی مدعی می شود: برخلاف تصور همه که فکر می کنند همه شرکت ها در اروپا خصوصی هستند و دولت نمی تواند به آنها فشار بیاورد، فهرست گسترده ای از شرکت های دولتی اروپایی در بخش های مختلف اعم از بازرگانی، بندر، بانک هایی که از ابتدا دولتی بوده، و غیره وجود دارد که اروپایی ها اگر بخواهند با ایران کار کنند می توانند از این طریق اقدام کنند.
شاکری می گوید: در واقع با همان منطق که چون بانک مرکزی یک کشور اروپایی در مرکز تسویه آن قرار دارد، اینستکس تحریم پذیری اندکی دارد؛ شرکت های اروپایی دولتی هم هزینه های تحریم زیادی برای طرف امریکایی دارند و به همین دلیل می توانند با ایران وارد مبادله شوند.
وی می افزادی: باز هم ممکن است که برخی بگویند که چرا بانک توسعه اروپایی پای کار نیامد؟ در جواب باید گفت که هرچه از لایه ملی جدا شده و به سمت بین المللی برویم به جز خود شرکت، افراد آن شرکت هم می توانند هدف حمله تحریمی قرار بگیرند؛ شبیه آنچه که در مورد قائم مقام هالک بانک رخ داد. در چنین شرایطی طبعا علاقه یک طرف بین المللی تر مثل بانک توسعه اروپایی نسبت به این موضوع خیلی اندک خواهد بود. اما در رده شرکت های ملی دولتی این مشکلات تا حد زیادی برطرف شده اند.
این کارشناس اقتصادی ادامه می دهد: راه حل دیگر کار کردن با طرف اروپایی از طریق سابسیدری های آنها در چین است که تحریم پذیری پایینی دارد و راه حل های متعددی برای انتقالات مالی در آن وجود دارد که طرف آمریکایی نمی تواند آن را تحریم کند. این تنها دو راه حل از میان راه حل های موجود است و اینستکس به هیچ وجه سقف توانایی اروپایی ها نیست و حتی می توان گفت کف توانایی اروپایی ها هم نیست.
وی تصریح می کند: البته مقصودم این نیست که نگاه سلبی به اینستکس داشته باشیم یا بگوییم مرگ بر اینستکس، بلکه نسبت به همین اینستکس هم می می شود رویکرد ایجابی داشت. برای مثال در سمت چپ منابع آن یک خط اعتباری بلند مدت مثلا دوساله و تا پایان دوره ریاست جمهوری ترامپ قرار داده شود که به هیچ وجه یوزانس نباشد و مابه ازای نفتی و تحویل در آب های سرزمینی ایران داشته باشد. در این شرایط ایران مجبور نمی شود در کنار همه مشکلات موجود با مشکل بدهی خارجی هم مواجه شود.
شاکری می گوید: از سوی دیگر حالا که یک منبع درون اروپایی مثل خط اعتباری برای اینستکس جدی تر شده، ایران باید به سرعت یک فهرست با یک توصیف و تفسیر گسترده شده از کالاهای غیر تحریمی آماده کند که فراتر از غذا و دارو باشد و به صورت هوشمندانه ای روی خطوطو قرمز حرکت کند و آن را روی میز طرف اروپایی بگذارد.
وی می افزاید: با همه اینها حتی اگر این اصلاحات که پیشنهاد می شود بخواهند اجرایی شوند، نباید اقدام ایران در گام دوم هسته ای متوقف شود زیرا هنوز این موضوع با آنچه که ایران ما به ازای رفتار هسته ای خود را متوقف کرده خیلی فاصله دارد و اینکه این تصور پیش بیاید که با راه اندازی اینستکس ایران باید از اولتیماتوم هسته ای خود عقب بکشد حداقل به لحاظ فنی و اقتصادی واقعا غلط است.
