بخش بزرگی از مشکلات حوزه داروی کشور به پیچیدگی‌های ساختاری سازمان غذا و دارو بازمی‌گردد
سالم خبر: اگر کشور در برخی مواقع دچار کمبودهایی در زمینه دارو می شود بخشی از دلایل آن به گلوگاه های و پیچیده گی های ساختاری سازمان غذا و دارو و بوروکراسی حاکم برآن بازمی گردد.
محمود نجفی، عضو هیات مدیره سندیکای تولید کنندگان داروهای انسانی طی گفت‌وگویی با سالم خبر بوروکراسی حاکم بر تولید کل کشور و کسب و کاررا بسیار پیچیده خوانده و بخشی ازمشکلات ما در زمینه ی برخی کمبودها از جمله دارو را حاصل این نظام پیچیده می داند. ضمن آنکه او تاکید می کند که بخش خصوصی همیشه این گلایه مندی را نسبت به این بوروکراسی حاکم داشته است.
مشروح کامل این گفت و گو را می خوانید:
- ► به کرات گفته می شود که 97 داروی مورد نیاز کشور در داخل تولید می شود آیا اگر اینطور است با کوچکترین مشکلی از جمله تحریم ها یا تنش های سیاسی اقتصادی کمبود در بازار به وجود می آید؟
اینکه گفته می شود 97 درصد از داروهای مورد نیاز کشور تولید می شود از لحاظ عددی است. ما در زمینه ی تولید دارو دو آمار داریم یکی به لحاظ عدد تولید است که چیزی نزدیک به 14 تا 15 میلیارد عدد دارو تولید می کنیم که این میزان همان 96 تا 97 درصد از نظر عددی در تولید داروست که طبیعتا مراحل تولید این داروها به گونه ای نیست که تنها یک عامل در تولید دارو درگیر باشد. به طور مسلم برای تولید هر دارو اجزای مختلفی دخیل اند که همه باید تامین شود و نهایتا منجر به تولید شود. ابزار تولید دارو در این چرخه هم مهم است، بحث تدارک مواد مورد نیاز از جمله مواد اولیه ،مواد اکتیو و موارد جانبی و بسته بندی آن و نهایتا ابزار تولید مانند ماشین آلات ،قطعات یدکی ،انواع قطعاتی که برای اتاق های مختلف تولید مصرف می شود مانند فیلتر و موارد مشابه از جمله ابزار تولید محسوب می شوند.
هریک از اجزای تدارک و تامین نیز بستگی دارد به اینکه اولا که کارخانه و یک واحد تولیدی منابع لازم را از جهت ریالی داشته باشد. دوم آنکه بخشی از اجزا از خارج کشور و بخشی دیگر از داخل تامین می شود که هر کدام از این اجزا وجود نداشته باشند به طور مسلم در چرخه ی تولید توقف ایجاد می کند. به طورمثال قرص آسپرین 15 تا 16 ماده اولیه یا جزییات دارد که اگر 14 جزء آن تامین باشد و یک جزء آن نباشد تولید اتفاق نمی افتد بنابر در مسیر تولید طبیعی است که اتفاقات مختلفی بیافتد حال چه در زمینه ی تدارک و تامین مواد که بانک، پول و ارز، مسائل خارج از کشورو بحث تحریم ها و نظایر آن درگیر است که تمامی این موارد ممکن است دست به دست هم دهد و کمبودهایی به صورت مقطعی در تامین دارو ایجاد کند .
ما از ابتدای انقلاب در حوزه دارو این کمبودها را داشته ایم و به طور معمول این مساله درجهان اتفاق می افتد. کمااینکه در حال حاضر نیز در کشوری مانند امریکا در برخی موارد و داروها دچار کمبود می شود و این مساله غیر طبیعی نیست. اما آنچه مسلم است ما همواره در حوزه ی دارو با تلاش دست اندرکاران این حوزه بازار دارویی نسبتا با وضعیت ثبات و مناسبی داشته ایم که تاکنون با مشکل حاد و پیچیده ای مواجه نشده ایم که قابل حل نباشد.
بخش دیگر داروی مورد نیاز کشور هم مربوط به داروهای وارداتی است که سه درصد از کل داروهای مورد نیاز بازار را تشکیل می دهد که داروهای بسیار حیاتی و مهمی هستند که عمدتا جزو داروهایی است که یا تولید آن را به هر دلیلی نتوانسته ایم تولید کنیم یا در دنیا فقط یک یا دو شرکت در جهان قادر به تولید این دارو هستند که امری طبیعی نیست و باید برای درمان بیمار وارد کشور شود.
در امر خودکفایی در تولید دارو باید گفت شما هیچ کالایی در دنیا پیدا نمی کنید که همه نیاز بازار در داخل تامین شود چون بالاخره برای تهیه کالا از جمله دارو برخی تولید کنندگان هستند که برای تهیه ی کالا یا دارو از جهت قیمت کیفیت و مناسب ترند. اگر چه ما از جهت داروهای وارداتی بیشتر در معرض آسیب هستیم و درچند دوره تحریم اثر مستقیم آن را بر حوزه دارو دیده ایم اما داروهای وارداتی ما عمدتا از منابع اروپایی تامین می شود. بهرحال در شرایط تحریم در بحث نقل و انتقال پول و در حوزه صادرات و واردات ما دچار مشکلاتی شده ایم که بطور مسلم در زمینه تامین دارو نیز در این شرایط بی تاثیر نبوده است.
من به عنوان فردی بی طرف عرض می کنم نه وارد کننده دارو هستم نه تولید کننده ی آن و سالهاست که از مسوولیت های مختلف فاصله دارم اما انصافا صنعت دارو در کشور ما از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون رو سفید است و در تامین و تدارک دارو هم از جهت کمی و کیفی تلاش بسیاری شده است و از این لحاظ جزو کشورهای امن محسوب می شویم.
- ► بسیاری از کارشناسان معتقدند مقایسه عددی مصرف دارو در کشور و مقایسه آن با سایر کشورها اشتباه است حال در شرایط تحریم و محدودیت های نقل و انتقالات پولی و استناد به این اعداد مذاکرات بین المللی ما در برچیدن تحریم ها در زمینه دارو و تجهیزات پزشکی را تحت الشعاع قرار نمی دهد؟
بازار دارویی ما بازار خیلی بزرگی نیست سهم مصرف داروی کشور ما از یک هزار و 400 میلیارد دلار مصرف دارو درجهان مقدار ناچیزی است و رقم قابل توجهی نیست. ما درکل بازار دارویی کشوربه میزان یک میلیارد و 200 تا 300 میلیون دلار واردات دارو داریم که 750 تا 900 میلیون دلار آن مربوط به واردات API و اینترمدیتر مربوط به تولید مواد اولیه دارویی داریم . بازار داروی کشور ما بسیار بزرگی نیست که کسانی بخواهند چوب لای چرخ ما بگذارند. به طور مثال برخی شرکت های دارویی در جهان یک قلم داروی خاص خود را 40 تا 50 میلیارد دلار به فروش می رساند.
بازار دارویی ما در قیاس با کشوری مانند امریکای شمالی با 500 میلیارد دلار مصرف دارو یا ترکیه با 13 تا 15 میلیارد دلار مصرف دارو بازار بزرگی نیست. کل داروهای وارداتی ما از جمله آی پی آی و اینترمدیترها کلا حدود دو میلیارد می شود.
اگر ما بعضا دچار کمبودهایی در زمینه دارو می شویم بخشی از آن به اعتقاد من به پروسه ی این کار در کشورمان بازمی گردد که به دلیل بوروکراسی حاکم بسیار پیچیده است. بوروکراسی حاکم بر تولید کل کشور و کسب و کار بسیار پیچیده است. مشکلات ما در زمینه ی برخی کمبودها از جمله دارو حاصل این نظام پیچیده است و و ما به عنوان بخش خصوصی همیشه این گلایه مندی را نسبت به این بوروکراسی حاکم داشته ایم .
به طور مثال ارز 4200 تومانی تمام فعالان اقتصادی اجماع نظر نسبت به حذف آن هستند که به تبع آن بسیاری از بخش های بوروکراسی حاکم بر نظارت ارز و تخصیص آن نیز جمع می شود.
من به نظرم می آید این مسائل فقط فرافکنی است که این مساله را بیاندازیم گردن این و آن. ما در حوزه بانکی دچار مشکلات جدی هستیم این خود برای حوزه کسب و کار هزینه ها را افزایش می دهد و مشکلات داخلی ما در مقایسه با مشکلات بین المللی و تحریم ها 70 تا 80 درصد این مشکلات را تشکیل می دهد.
- ► بحثی که مطرح است درباره ساختار سازمانی غذا و دارو است که گفته می شود برخی مشکلات حوزه دارو به ساختار سازمان غذا و دارو بازمی گردد آیا اصلا این ساختار از نظر مدیریتی قابل قبول است ضمن آنکه هر روز یک قرارگاه نیز در این ساختار متولد می شود و قضیه را پیچیده تر می کند.
پایه ریزی این ساختارغلط است. ما یک سازمان در کشورداریم به نام سازمان غذا و دارو زیر مجموعه ی وزارت بهداشت و درمان شما ملاحظه می کنید که این سازمان و وزارت پر از مسائل تضاد منافع است و هر روز هم بر پیچیدگی هایش هم افزوده می شود. نمی شود یک دستگاه خود هم مسوول تامین و تدارک، هم قیمت گذاری، هم تامین ارز ،هم مسوول کیفیت باشد. این سازمان هم نظارت بر کیفیت می کند و هم مسوول تبیین نظامات حاکم بر کیفیت است ضمن آنکه خود هم مصرف کننده است و قیمت گذار هم است.
کجا شما چنین پدیده ای سراغ دارید؟ این بحث بسیار جدی است چه کسی گفته است که باید یک وزارت در کشور هم تامین و هم تدارکات در حوزه کمی هر کالایی از جمله دارو برعهده اش باشد؟ هم قیمت گذاری می کند هم مسوولیت رگولاتوری دارد؟ ضمن آنکه ناظر بر رگولیشن ها هم باشد؟ هم قیمت گذار و هم مصرف کننده باشد؟
به میزان 70 تا 80 درصد مصرف دارو از سوی وزارت بهداشت و درمان و تامین دارو برای بیمارستان های خود است که پول هم نمی دهند؟ کجا شما چنین چیزی سراغ دارید؟ بخش بازرگانی دارو و تجهیزات پزشکی چرا انحصارا از وزارت صنایع باید جدا باشد و در اختیار وزارتی باشد که تخصص این کار هم ندارد.
تخصیص ارز برعهده ی خودش است. صدور پروانه، تدوین قوانین حاکم بر کیفیت و نظارت کنننده بر کیفیت هم خودش باشد. قیمت گذار و مصرف کننده هم خود باشد. اینها همه باهم در تضاد است وزارت بهداشت مسوولیت درمان کشور را دارد و طبیعتا باید خود در زمینه ی تامین دارو مطالبه گر باشد نه اینکه خودش تامین کننده و پاسخ گو باشد هر جا هم کمبود باشد یقه وزارت بهداشت را بگیرند و از این وزارت مواخذه کنند.
- ► پس در واقع می فرمایید یک ساختارهای نادرستی یک زمانی داشته ایم و با آگاهی بر چالش های آن باز هم آن را ادامه می دهیم؟
هر کس در وزارت و مملکت باید مسوولیت خود را داشته باشد ما بارها به این مساله اعتراض کردیم و به جایی نرسیدیم.
به طور مثال داروها در یک کمیسیون در سازمان غذا و دارو قیمت گذاری می شود. شرکت تولید کننده در این جلسات اجزای تشکیل دهنده ی دارو با قیمت آن را اعلام می کند و کمیسیون باید براساس هزینه، قیمت متعارفی برای آن تعیین کند اما در کمیسیون ماده 20 این قیمت را نمی دهند و می گویند معاونت بهداشت بودجه ندارد. خب چه ربطی دارد؟ بودجه ندارید بروید بودجه بگیرید. تولید کننده دارو وظیفه ای دارد شما هم وظیفه ای دیگر. این مسائل با هم همخوانی ندارد و ما در این شرایط فقط مجبوریم در جا بزنیم .
