سالم خبر : مرگ یک کودک برای کارکنان بهداشت و درمان همیشه واقعیتی تلخ و دردناک است اما این واقعه زمانی که علت مرگ، ابتلا به بیماری قابل پیشگیری با واکسن باشد، تلخ‌تر و دردناک‌تر می‌شود.
به گزارش ایرنا از سازمان بهداشت جهانی، هفته جهانی واکسیناسیون همه ساله در آخرین هفته ماه آوریل برگزار می‌شود؛ هدف از برگزاری این هفته، ترویج استفاده از واکسن برای حفاظت از افراد تمامی گروه‌های سنی از ابتلا به بیماری‌هاست.
مایه‌کوبی یا واکسیناسیون هر سال موجب نجات جان میلیون‌ها نفر می‌شود و در سراسر جهان به‌عنوان یکی از موفق‌ترین و مقرون به‌صرفه‌ترین مداخله‌های بهداشتی شناخته می‌شود. با این وجود امروزه هنوز حدود 20 میلیون کودک در سراسر جهان وجود دارد که مایه‌کوبی نمی‌شوند و یا واکسن‌های خود را کامل دریافت نمی‌کنند.
پروفسور «برتولد کولتزکو»، متخصص اطفال یکی از بزرگ‌ترین بیمارستان‌های مونیخ در آلمان در گزارشی از پیامدهای هشداردهنده نزدن واکسن به کودکان می‌گوید.
وی خاطرنشان می‌کند که نزدن واکسن به کودکان منجر به قرار گرفتن آن‌ها در معرض ابتلا به بیماری‌هایی شده که در اروپا مربوط به گذشته‌های دور بوده است: بیماری‌هایی مانند سرخک یا کزاز - که وی قبلاً در دوران جوانی فقط در خارج از کشور مشاهده می‌کرد.
مسئله‌ای که اکنون مشاهده می‌شود این است که والدین دیگر از خطرات ابتلا به این بیماری‌ها اطلاع ندارند و با وجود مشاهده اثرات این بیماری‌ها در بیمارستان‌ها، والدین جوان با این بیماری‌ها بسیار ناآشنا هستند.
بر اساس داده‌های اولیه سازمان جهانی بهداشت، سرخک در سه‌ماهه اول سال 2019، در مقایسه با سال گذشته حدود 300 درصد در سراسر جهان افزایش یافته که افزایش قابل ملاحظه‌ای در سرتاسر جهان داشته است.
از سوی دیگر دلایل واکسن نزدن به کودکان متفاوت است که اکثر آن به دلیل دسترسی نداشتن به سرویس‌های واکسیناسیون است در کشورهای جنوب صحرای آفریقا که بیشترین میزان ابتلا به سرخک در این مناطق مشاهده می‌شود، کمترین پوشش واکسیناسیون را دارند.
داستانی از یک موفقیت بهداشتی در زمینه مایه‌کوبی
امروزه شیوع سرخک اُفت فراگیری را نشان می‌دهد. 85 درصد از کودکان جهان - که حدود 20 درصد در سال 1980 حدود افزایش داشته است - اکنون واکسن‌های ضروری و حیاتی را دریافت می‌کنند؛ واکسن‌هایی که از آن‌ها و جوامع آن‌ها نه‌تنها در برابر ابتلا به سرخک بلکه در برابر ابتلا به دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B و فلج اطفال محافظت می‌کند.
این سطح حفاظتی که واکسن ایجاد کرد است، مدیون تأکید شدید کشورهای جهان برای افزایش دسترسی به واکسن، حمایت سازمان‌های جدیدی مانند همکاری جهانی در واکسیناسیون و مصونیت» (GAVI) در دهه‌های اخیر برای گسترش دسترسی مردم فقیرترین کشورها به واکسن و طرح ابتکاری سازمان بهداشت جهانی در مقابله با سرخک و سرخجه است.
این تلاش‌ها دستاوردهای زیاد و تأثیر مشابه ای در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های خطرناک دیگر نیز داشته‌اند.
برای مثال تنها 30 سال پیش شیوع آلوده شدن به ویروس وحشی فلج اطفال در 125 کشور جهان باعث شد میلیون‌ها نفر به فلج مادام‌العمر مبتلا شوند. این در حالی است که سال گذشته آلودگی به ویروس وحشی فلج اطفال تنها در دو کشور افغانستان و پاکستان مشاهده و تنها 33 مورد تائید شده آلودگی به این ویروس در سراسر جهان گزارش شد.
از سوی دیگر کزاز مادر و نوزاد که اغلب یک بیماری کشنده است به دلیل واکسیناسیون مادر قبل از بارداری و یا در دوران بارداری در جهان ریشه‌کن شده است و تنها در 13 کشور مشاهده می‌شود. همچنین نتایج امیدوارکننده از کشورهایی که واکسن وﯾروس ﭘﺎپیلومای انسانی را زودهنگام آغاز کرده‌اند نشان می‌دهد که سرطان گردن رحم کاهش یافته است. واکسن پاپیلوما ویروس انسانی (HPV) برای پیشگیری از عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی کاربرد دارد.
به علاوه واکسن‌های جدیدی برای محافظت در برابر برخی از خطرناک‌ترین پاتوژن‌های شناخته‌شده ارائه شده‌اند.
واکسن rVSV-ZEBOV Ebola به‌تازگی نقش مهمی در کنترل گسترش شیوع فعلی در جمهوری دموکراتیک کنگو ایفا کرده است.
این در حالی است که «RTS,S» اولین واکسن مالاریای جهان، ماه جاری در برنامه‌های ایمن‌سازی سه کشور آفریقایی اجرا می‌شود.
وجود شکاف‌های زیاد در زنجیره ایمنی‌سازی
شیوع بیماری‌های قابل‌پیشگیری با واکسن در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که در سیستم دفاعی ایمنی‌سازی ما هنوز شکاف‌هایی وجود دارد.
سال‌هاست که نرخ ایمنی‌سازی جهانی ثابت مانده است. درحالی‌که پوشش 85 درصدی واکسیناسیون به این معنی است که تقریباً 116 میلیون کودک هر سال واکسن‌های خود را دریافت می‌کنند اما هنوز 20 میلیون کودک در این زمینه از قلم می‌افتند.
هنوز در هشت کشور جهان کمتر از نیمی از کودکان واکسینه می‌شوند؛ و تنها در 10 کشور - افغانستان، آنگولا، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، هند، اندونزی، عراق، نیجریه، پاکستان و آفریقای جنوبی - اکثریت یعنی حدود 60 درصد مایه‌کوبی نمی‌شوند.
اکثر افرادی که مایه‌کوبی نمی‌شوند در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که فقر جدی، درگیری و دسترسی کمی به واکسن وجود دارد؛ این چالش‌ها با شایع‌تر شدن و طولانی‌تر شدن بحران‌های بشردوستانه و مهاجرت افراد، تشدید می‌شوند.
این موضوع باعث می‌شود در کشوری که پوشش واکسیناسیون بالایی دارد، تفاوت‌های شدیدی در زمینه واکسیناسیون در مناطق مرزی آن وجود داشته باشد.
به این ترتیب در صورت بازگشت یک بیماری به جامعه، شکاف‌های موجود در واکسیناسیون می‌تواند فرصت کافی برای گسترش سریع بیماری در جامعه را ارائه دهد.
شناخت پیوندهای مفقوده
در کشورها با هر نوع سطح درآمدی مانع اصلی در مایه‌کوبی کودکان، نابرابری‌ها در دسترسی به واکسیناسیون است به‌طوری‌که کودکان فقیر واکسن‌های خود را کامل و به‌موقع دریافت نمی‌کنند.
اما در برخی کشورها که مردم آن‌ها دسترسی زیادی به واکسن‌ها دارند باز برخی والدین به دلیل مطمئن نبودن در مورد لزوم استفاده از واکسن برای کودکان خود، مایه‌کوبی کودکانشان را به تأخیر می‌اندازند و یا اصلاً آن‌ها را مایه‌کوبی نمی‌کنند.
سؤال داشتن و یا نگرانی در مورد واکسیناسیون می‌تواند به عوامل مانند عدم اطمینان به سیستم بهداشت و درمان و یا اضطراب‌های ناشی از رویدادهای خاصی که تعهد و سرمایه‌گذاری نظام بهداشتی را می‌طلبد، ارتباط داشته باشد.
به‌عنوان‌مثال، در طی شیوع ابولا در غرب آفریقا در سیرالئون، پوشش اولیه واکسیناسیون به دلیل وجود والدینی که از بردن فرزندان خود به کلینیک‌های بهداشتی می‌ترسیدند، کاهش یافت.
اما امروزه این پوشش به سطح بالاتری رسیده است و این افزایش مدیون تلاش‌های گسترده مقامات بهداشتی برای جلب اعتماد مردم است تا والدین و فرزندان آن‌ها را به کلینیک‌های بهداشتی خود بازگردانند.
از دیگر دلایل تردید والدین برای زدن واکسن به کودکان خود می‌تواند به نداشتن اطلاعات دقیق در مورد بی‌خطر بودن واکسن‌ها و یا پیشگیری از ابتلای کودکان به بیماری‌های وخیمی اشاره کرد.
برای مثال حتی در اروپا، کانادا و آمریکا از هر چهار کودک یک کودک به دلیل ابتلا به سرخک در بیمارستان بستری می‌شود و از هر 15 کودک یک نفر به دلیل ابتلا به بیماری‌های کشنده‌ای مانند ذات‌الریه یا آنسفالیت (التهاب مغز) در بیمارستان بستری می‌شود.
یک مقام سازمان بهداشت جهانی می‌گوید، والدین به‌طور فزاینده‌ای در معرض اطلاعات گیج‌کننده و متناقض در مورد واکسن‌ها قرار می‌گیرند.
این اطلاعات متناقض و گیج‌کننده از طریق کمپین‌های اطلاعاتی نادرست به‌ویژه از طریق اطلاعات نادرست در سراچه‌های اینترنتی که مردم زیاد به آن‌ها مراجعه می‌کنند، ارائه می‌شود.
این اطلاعات نادرست که محتوی علمی ندارند از طریق اینترنت به‌سرعت به سراسر جهان گسترش می‌یابد.
بااین‌همه این مقام بهداشت جهانی گفت که اقدامات زیادی می‌توان انجام داد تا واکسیناسیون به‌راحتی در دسترس باشد و اطمینان یافت که مردم به‌خوبی در مورد واکسن مطلع شده‌اند.
مدارک نشان می‌دهند که در سراسر جهان تعداد کمی از والدین به‌وضوح مخالف واکسیناسیون هستند. واقعیت این است در جایی که فرصت برای آگاه کردن والدین وجود دارد بیشتر والدین انتخاب می‌کنند که کودکان خود را به‌موقع واکسینه کنند.
زمانی که با افرادی که تردید دارند و یا نگران هستند صحبت می‌کنیم متوجه می‌شویم که فرصت‌هایی برای جلب اعتماد و برطرف کردن نگرانی این افراد وجود دارد. برای این منظور باید با صبر و حوصله به‌تمامی سؤال‌ها و نگرانی‌های آن‌ها پاسخ داد. مقابله با اشاعه اطلاعات نادرست در مورد واکسن نیز از دیگر اقدامات مهم است.
چند سکوی اینترنتی اقدامات اولیه‌ای را برای مقابله با اخبار مربوط با واکسن جعلی انجام داده‌اند اما بااین‌حال لازم است اقدامات مهم و طولانی‌مدتی برای ایجاد سواد بهداشتی مردم و مقابله با شایعات و اطلاعات غلط و ایجاد اعتماد به خدمات بهداشتی انجام داد.
این کار نیازمند اتخاذ راهکارهای جامع است به‌طوری‌که باید برای ترویج فواید واکسیناسیون در زندگی فرد تلاش و تمام متخصصان بهداشتی را در این تعقیب درگیر کرد.
این متخصصان بهداشتی شامل همه کارکنان بهداشتی از ماماها گرفته که سهم زیادی در تماس با پدر و مادرهای جدید دارند تا پزشکان داروساز، پزشکان عمومی و پرستارها می‌شود.
این افراد برای اینکه یک منبع قابل‌اعتماد و قابل‌اطمینان باشد، باید ابزار و زمان لازم برای ارتباط مناسب با والدین در این زمینه حیاتی را داشته باشند.»
واکسیناسیون حق همه کودکان و یک مسئولیت مشترک است
در نهایت، برای مقابله با واکسینه نشدن کودکان چه به دلیل نبودنِ دسترسی به واکسن و چه به دلیل کوتاهی والدین نسبت به مایه‌کوبی کودکان به یک تعهد جامع و کلی برای واکسیناسیون به‌عنوان حقی برای همه کودکان و یک قرارداد اجتماعی نیاز است.
همان‌طور که شیوع اخیر بیماری‌ها نشان داده است، هیچ کشور و هیچ فردی نمی‌تواند از زدن واکسن خودداری کنند.
پاسخ به شیوع بیماری‌ها پس از شیوع، هزینه‌بر، بی‌اثر و دربردارنده مرگ‌ومیر است. تنها واکنش پایدار پیشگیری از شیوع بیماری است و این پیشگیری حاصل نمی‌شود مگر اینکه اطمینان حاصل شود که همه افراد در طول زندگی خود در زمان مناسب واکسن‌های مناسب را دریافت می‌کنند.
واکسن‌ها نه‌تنها موجب نجات زندگی افراد می‌شوند بلکه به کودکان کمک می‌کنند که روزهای بیشتری را در مدرسه سپری کنند، از ابتلا به بیماری‌های دوره کودکی مصون بمانند و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی خانواده و جامعه را کاهش دهند.
دکتر تد روس و «هنریتا فور»، رئیس سازمان جهانی بهداشت و یونیسف به‌تازگی در سرمقاله‌ای در CNN گفتند: مطلقاً هیچ بحثی در مورد مزایای استفاده از واکسن‌ها برای مقابله با بیماری‌های ویروسی وجود ندارد، پیشرفت‌های بزرگی در این زمینه صورت گرفته است، اما برای اطمینان از اینکه واکسن‌ها می‌توانند در آینده از مردم محافظت کنند، باید اقدامات بیشتری انجام شود.