سالم خبر: اگرچه بخش خصوصی تا ده سال قبل تقریبا سهم چندانی در نظام دارویی ما نداشت اما پس از آن به سرعت در حال رشد است به طوری که اغلب شرکت های این بخش نوآور هستند و مولکول های نوین بسیار گران قیمت جهان را با قیمت های گاه تا یک دهم و حتی یک بیستم جهان تولید می کنند.

عباس کبریایی زاده مدیر گروه اقتصاد و مدیریت دارو دانشکده داروسازی تهران  در کنگره دارو سازی نوین گفت : صنعت داروسازی در ایران جزو صنایعی است که رشد مصرف و بازار آن از میانگین کشورهای مشابه آن بالاتر است و این نشان  دهنده روبه رشد بودن این صنعت است و این صنعت هم باید توجه داشته باشد که متناسب با رشد جهانی و نیازهای جامعه توانمندی های خود را افزایش دهد. تجربه تلخی در سال های گذشته وجود دارد که نشان می دهد تا سال 89 به طرز نگران کننده ای واردات دارو به کشور افزایش پیدا می کرد که در این سال ها به خوبی کنترل شد.

وی همچنین افزود: دارو کالایی است که نه تنها در نظام سلامت، بلکه در نظام های اجتماعی امروز اهمیت بسیاری دارد و در سلامت، شادابی، پیشرفت جامعه و شاخص های سلامت چه در بعد اقتصادی و چه در بعد اجتماعی اثرگذار است. نظام هایی که مدعی حکمروایی خوب در جوامع خود هستند تلاش می کنند شاخص هایی همچون پاسخگویی، شفافیت، پیش بینی پذیری، مشارکت پذیری و پویایی نوآوری را در دستور کار خود قرار دهند.

کبریایی زاده با اشاره به وضعیت و جایگاه ایران در اقتصاد جهانی و سهم سلامت اظهار داشت: جایگاه و سهم ما در جهان نشان می دهد که اگرچه در حوزه تولید ناخالص داخلی رتبه 18 در دنیا را داریم اما سهم سلامت ما از تولید ناخالص ملی تنها  6.9 درصد و در رتبه 88 جهان است سرانه هزینه سلامت مان با 490 دلار در رتبه 81 دنیاست.

وی افزود: وقتی در مورد نظام دارویی صحبت می کنیم نمی‌توانیم نظام دارویی را مستقل از نظام سلامت، نظام سلامت را مستقل از نظام ملی و نظام ملی را مستقل از نظام منطقه ای در نهایت بین المللی ببینیم. بنابراین دارو حوزه ای است که به پارامترهای متعددی برای رقم زدن یک ساختار کارآمد نیاز دارد و مانند درختی است که تنها اگر ریشه و تنه سالمی داشته باشد می تواند محصول و میوه مناسبی ارائه کند.

وی تصریح کرد: سازمان بهداشت جهانی پارامترهای مورد نیاز برای توسعه نظام داروی را در بخش ها و دسته بندی های مختلفی قرار می دهد و می گوید که برای داشتن یک نظام دارویی کارآمد باید یک نظام قانونگذاری، بودجه ریزی و پرداختی مشخص و کارآ وجود داشته باشد. علاوه بر آن نیاز به نظام های انتخاب دارویی، سطح بندی سلامت، زنجیره تامین، تامین منابع انسانی، تحقیقاتی و مصرف منطقی دارو، نظارت ها و همچنین تعامل تکنیکال میان کشورهاست تا در نهایت نظام دارویی کشور در مسیر صحیح قرار بگیرد.

کبریایی زاده گفت: ریشه های این درخت تناور ساختار حکمرانی خوب، جامعه آگاه، نظام سلامت کارآمد و رسانه های سالم و توانمند هستند و آنچه که امروز از آن به عنوان محصول درخت نظام دارویی کشور از آن یاد می کنیم ماحصل بسیاری از این مولفه های ذکر شده است. دولت های پس از انقلاب که در یک ساختار کارآمد به فکر تامین داروهای مورد نیاز جامعه بوده اند و دسترسی به دارو، امروز و به لطف تولیدات داخلی جزو افتخارات ملی محسوب می شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر لازم به یادآوری است که صنعت دارو در دنیا پس از صنایع معدنی و نفت، بالاترین نرخ سوددهی را در بین صنایع مختلف دارد و در حوزه سلامت بالاترین نرخ سودآوری را دارد. علاوه بر این روندهای سودآوری تولید داروهای ژنریک در جهان نشان می دهد که سرمایه گذاری در این بخش برای کشوری همچون کشور ما می تواند سودآور باشد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: همچنین با تغییر اپیدمیولوژی و روند بیماری ها در جوامع، نظام دارویی ما باید آینده نگر باشد و خود را برای مقابله با این بیماری ها و انتظارات نوپدید آماده کنند و توجه کنند که در چه حوزه هایی باید بیشتر سرمایه گذاری کنند. پایپ لاین شرکت های معتبر دارویی در جهان هم نشان می دهد که بیشترین تمرکز نوآورانه خود را بر روی حوزه های گرانی که رشد مصرف و تولید داروها آنها در آینده بالا است، قرار داده اند.
 
فرصت های صنایع دارویی ایران

کبریایی زاده با تاکید بر اینکه صنایع دارویی ایران که با قدمت بیش از هفت دهه از صنایع پیشرو در کشور چه در حوزه تولید دانش و چه در حوزه تولید فناوری محسوب می شود و می تواند محصولی را با کیفیت بالا و با قیمتی گاه بین 300تا هزار درصد ارزان تر از محصولات مشابه خارجی تولید کند، گفت: اما اگر بخواهیم فرصت های پیشرفت این صنعت را برشماریم باید به پتانسيل صادرات دركشور، تجربه احداث واحدهاي توليد دارو، نيروي انساني تحصيل كرده، متخصص و جوان، وجود مشوقهاي مالي دولتي براي انجام تحقيقات، وجود مناطق آزاد یا ویژه اقتصادی در کشور اشاره کنیم.
 
وی افزود: علاوه بر این پوشش بيمه هاي درماني، وجود شبكه توزيع مناسب، پيشينه صنعت دارو دركشور، انحصاري بودن بازار داخلي، وجود حلقه هاي واسطه و پتروشيمي ها، سرانه مصرف دارو دركشور وامكان افزايش آن نیز موارد دیگری هستند که می توان از آنها به عنوان فرصت های این صنعت یاد کنیم.

استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: از سوی دیگر ما این امکان را داریم که با تکیه بر سابقه دانش داروسازي و وجود دانشگاههاي معتبر دركشور، وجودصنایع پشتیبان (تجهیزات،ماشین آلات و....)، تجربه مديريت واحدهاي توليد دارو، ارتقا سطح دانش و بينش مديران در راهبري يكپارچه، درآمد سرانه مردم، رشد تكنولوژي درسطح جهاني، بانك هاي خصوصي، فرایند های جهاني شدن با اعمال نفوذ در مراجع تصميم گيري جهت اصلاح قوانين قدرت نفوذ و چانه زني و تاثيرگذاري در مقامات از طریق ارتباط با تشکل های صنفی، شرایط را برای ارتقا این صنعت فراهم کنیم

نقاط قوت صنایع دارویی کشور

وی افزود: از سوی دیگر این صنعت علاوه بر دانش و تجربه خود، نقاط قوت دیگری دارد که می تواند در توسعه و پیشرفت روافزون آن اثرگذار باشد که از جمله آنها می توان به استراتژيك بودن صنعت دارويي و برخورداري از حمايت دولت، امكان سرمايه گذاري R&D که حتی می توانست بهتر از این باشد ، امكان بهره برداري از ادغام و ... تنوع محصولات و دارابودن سهم عمده از بازار داخلي اشاره کرد

کبریایی زاده گفت: همچنین وجود شرکت های دانش بنیان و کارآمد وامکان تولید داروهای Hi-Tech در برخی از شرکت ها، توانايي در توسعه سرمايه گذاري جهت انتقال تكنولوژي، وجود زنجيره تامين مواد ، توليد وتوزيع، سيستم توزيع مناسب، امکان تخصصی شدن شرکت های تولید دارو و فعالیت در زمینه های خاص دارویی، تجربه اجرای انتقال دانش فنی وپروژه های سرمایه گذاری خارجی نقاط قوت دیگر این صنعت محسوب می شوند.

چه عواملی صنعت داروی کشور را تهدید می کند

وی ادامه داد: اما صنعت ما در معرض تهدیدهایی نیز وجود دارد که از آن مهم ترین آنها نوسانات نرخ ارز، گرايش مشتريان درمصرف داروهاي خارجي، بوروكراسي دولتي (مقررات بازدارنده ، صادرات ،سرمایه گذاری خارجی ، ‌بانكي ، گمركي و... )، قيمت گذاري غیر منطقی دارو و منابع مالي كم در این حوزه است

کبریایی زاده گفت: علاوه بر اینها عدم وجود قوانين ومقررات مالكيت فكري، حذف يارانه حامل هاي انرژي، قاچاق دارو، عدم امكان ارتباط بامجامع بين المللي تجارت جهاني و مقررات مربوط به آن، قوانین كار، وجود رقبای قدرتمند، قدرت چانه زني عرضه كنندگان تكنولوژي، ضعف صنايع بسته بندي به ویژه در حوزه مکمل های دارویی، زيرساختهاي ارتباطي، تحريم ها، رشد روز افزون سطح دانش فني جهان و شکاف تکنولوژیکی، عدم شفافيت آمار، دولتي بودن درمان و بيمه تهدیدهای دیگری هستند که رشد این صنعت را هدف گرفته اند و موانعی جدی برای توسعه آن محسوب می شوند.

ضعف های صنعت داروی کشور کدامند؟

وی با بیان اینکه به همین نسبت ضعف هایی در این صنعت داریم که بی ربط با عوامل تهدیدکننده نیستند و از مهم ترین آنها احتمال تغيير پی در پی مديريت و درنتيجه تغییر مسیر وخاموش شدن كليه برنامه هاي تدوين شده است گفت: صادرات كم، ضعف فرايندتوسعه محصول ونوآوري، ضعف سیستم تضمین کیفیت در انطباق با (GXP،GMP,GDP,GLP) ، ضعف مديريت R&D ، امكان طولاني شدن زمان تصميم گيري ها، نبود باور و اعتماد نسبت به منابع انساني به عنوان پايه و محور اصلي تحولات سازمانی، ضعف های عمده این صنعت هستند.

وی گفت: نبود فرهنگ كارگروهي، درون نگري و عدم توجه به بازارهاي جهاني، نبود شايسته سالاري و تجانس مدیريت دانايي درشركت ها، هزينه هاي مالي زياد، عدم توجه به عمر مفيد دارو وقديمي بودن داروهاي توليدي، ضعف در دانش مديريت (سيستمها وروشها وتخصص )، نبود سيستم ارزيابي بهره وري مناسب، به روز نبودن اشكال دارويي، نبودصرفه های ناشی از مقیاس در تولید درمقایسه با واحدهای مشابه در جهان، عدم آموزش مناسب عدم اجراي مناسب مديريت زيست محيطي (تصفيه پساب)ومديريت انرژي نیز در عقب ماندن این صنعت نسبت به سایر کشورهای جهان بی ربط نیست