سالم خبر: همایش تعامل اطلاعاتی وزارت بهداشت با کسب و کارهای دارویی با تمرکز بر موضوع موردکاوی آمارنامه دارویی کشور روز پنج شنبه در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران با حضور مسوولان و دست اندرکاران صنایع دارویی کشور برگزار شد.

به گزارش سالم خبر دبیر علمی این همایش اکبر عبداللهی بود و در چندین پنل؛ تولد آمارنامه، وضعیت کنونی آمارنامه دارویی، سیاستگذاران و نحوه ی سیاست گذاری هایشان برای تهیه ی آمارنامه و همچنین چالش های آن مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

مجتبی بوربور، گرداننده پنل تولد آمارنامه ی دارویی ابتدا توضیح داد: طبق بررسی ها آمارنامه دارویی در ایران از سال 63 تاکنون، سه برهه حساس را از سرگذرانده است. در سال 63 انتشار آمارنامه با هدایت دکتر علی منتصری و همکاری خانم دکتر محرایی، مهندس پرور، مهندس کاظمی و خانم ناجی، کلید خورد و در سال 65 اولین آمارنامه دارویی پس از انقلاب، به صورت سه ماه یکبار و کاغذی منتشر شود. این آمار نامه حدود سال های 73 تا 77 دچار تغییراتی شد و از ساختاری مبتنی بر مین فریم ها به سمت سیستم کامپیوتری و سرور بیس تغییر کرد و در کنار آن نرم افزار جامع داروسازی تدوین شد تا کل فرایندهای برنامه ریزی را برای اداره کل دارو انجام دهد.

وی افزود: این روند با تغییر در الگوی برنامه ریزی و آمار در اوایل دهه 90 متوقف و سامانه ای همچون تی تک به عنوان شاخص الگوهای جدید به مرحله اجرا در آمد.

جعبه ی مارگیری پیشکسوت عرصه‌ی دارو

در ادامه علی منتصری، از پیشکسوتان عرصه دارو، در توضیح چگونگی تولد آمارنامه در ایران، به بیان خاطراتی از سابقه کاری پیش از انقلاب و نحوه ورود خود به وزارت بهداشت و اداره دارو پس از انقلاب پرداخت و با اشاره به نقش دکتر آذرنوش در این روند، گفت: پیش از انقلاب سه موسسه معتبر جهانی به نام‌های گالوپ، اسکریپت و IMS آمار دارویی را در جهان ارائه می‌دادند که از بین این موسسات، IMS در ایران مسوول انتشار آمارنامه دارویی بود.

وی افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در ادامه آن خروج کمپانی‌های بین المللی از کشور، وزارت بهداشت در راستای خودکفایی در این حوزه با عقد قراردادی با سازمان تامین اجتماعی اجرای آن را به بخش itel مستقر در این سازمان محول کرد. الگو و روش جمع‌اوری داده‌ها مطابق با روش‌های موسسه IMS، که پیش‌تر در ایران فعالیت می‌نمود، بود.

منتصری ادامه داد: در سال‌های اولیه پس از انقلاب تعداد داروهای موجود در فهرست رسمی کشور حدود ۶۰۰ مولکول و به همراه اشکال مختلف دارویی تقریبا به ۱۱۰۰ قلم دارو می‌رسید. سیستم دارویی از اوایل انقلاب به شدت منضبط کار خود را شروع کرد و ما با استفاده از اطلاعات دقیقی که از شرکت‌های تولیدکننده دارو و شرکت‌های پخش و توزیع دریافت می کردیم از سال ۱۳۶۲ آمارنامه داروئی را به صورت سه‌ماهه منتشر کردیم.

وی گفت: دلیل آنکه از بنده به نام علی کامپیوتری یاد می کردند حافظه قوی ای بود که موجب می شد در هر زمان هر آماری که از بنده می خواستند را در اختیارشان قرار دهم، ضمن آنکه چون دبیر شورای عالی دارو هم بودم کتابچه ای داشتم که همیشه همراهم بود و در آن همه‌ی آمار دارویی از جمله آمار توزیع، مصرف مواد اولیه، تولید، واردات و غیره در آن وجود داشت که دوستان به آن جعبه مارگیری می گفتند.   

منتصری افزود: آمارنامه ای که در آن سالها در ایران ارائه می کردیم با وجود همه محدودیت ها، و طی قراردادی شش میلیون تومانی با دولت، با الگوبرداری از کتاب Fact & Comparison، شبیه آمارنامه منتشر شده در اروپا و آمریکا بود و آن را بر اساس گروه‌های درمانی طبقه‌بندی و تهیه کرده بودیم. مزیت این روش استفاده و دسترسی ساده به مطالب و آمار دارویی دلخواه بود اما در ادامه سبک ارائه آمارنامه را تغییر دادند و آمار فروش ماهیانه شرکت‌ها را در آن اضافه کردند.

وی توضیح داد: البته در گذشته شرکت IMS اطلاعات را از داروخانه‌ها دریافت می‌کرد و بدین ترتیب اطلاعات دریافتی از صحت و سقم بیش‌تری داشت و پیشنهاد من به شرکت‌های دارویی این است که برای استفاده درست از داده‌های آماری بهتر است که این داده‌ها را از بازار دارویی جمع‌آوری کنند. اما ما در آن زمان اطلاعات خود را از شرکت های پخش دریافت می کردیم و هنوز مد نشده بود که شرکت های اطلاعات خود را مخفی کنند. بنابراین با کمک این آمارنامه که بر اساس گروه های درمانی تهیه شده بود و نشان می داد که هر دارو از هر شرکت چقدر فروش داشته است، می توانستیم میزان مصرف دارو در سال بعد را پیش بینی کنیم.

منتصری در ادامه در پاسخ به پرسش محمدرضا زرگرزاده تنها نماینده‌ی حاضر از سوی سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی که از او درباره مصرف کننده اصلی آمارنامه پرسیده بود، پاسخ داد: در زمان ما وقتی آمار نامه منتشر می شد، آمارنامه ای که حاصل تلاش شبانه روزی چندین نفر و در واقع یک سیستم بود، از فردای آن روز مدام تلفن دفتر من زنگ می خورد و شرکت ها آمار فروش و غیره خود را می خواستند یعنی انتظار داشتند تا این آماری که دولت برای آن شش میلیون تومان هزینه کرده بود، مجانی به دست بیاورند.

فکر می‌کنیم دولت باید پول خرج کند و برای ما آمار تولید کند

این پیشکسوت در حوزه دارو تاکید کرد: درست است که در حال حاضر و در نبود آمارنامه دقیق و قابل اتکا، نظام دارویی ما کورمال کورمال به راه خود ادامه دهد و در این فضا شرایط برای استفاده و سوء استفاده های فراوانی مهیا است؛ اما استفاده کننده اصلی از آمارنامه شرکت های تامین کننده هستند و دیتا تولید کردن در تمام دنیا گران است و موسساتی که این دیتاها را جمع آوری و تولید می کنند جزو گران‌ترین موسسات محسوب می شوند. این درحالی است که ما در کشورمان به مفت خواری عادت کرده ایم و بنابراین اینکه فکر کنیم دولت باید پول خرج کند و برای شرکت ها آمار تولید کند اشتباه است.

وی با بیان اینکه بهتر است برای تولید آمارنامه دقیق با یک موسسه بین المللی معتبر قرارداد بسته شود تاکید کرد: اگر هر پیشرفتی پس از انقلاب داشته ایم در زمینه آمارنامه پس رفت کرده ایم چون آمارنامه سال 52 از آمارنامه سال 96 ما بسیار بهتر بود به دلیل آنکه در آن زمان این کار توسط یک موسسه دولتی انجام نمی شد و امروز هم این وظیفه سندیکاهاست که به مقوله تولید آمارنامه ورود کنند.

منتصری تصریح کرد: البته پیش از انقلاب تعداد داروخانه ها به هزار باب هم نمی رسید و آماری که تجمیع می شد در پایان ماه به آمریکا می رفت و در فرایندی علمی و با سیستم های پیچیده ای آنالیز می شد و در نهایت دیتای تولید شده به کشور ارسال و در اختیار شرکت ها قرار می گیرفت. البته امروزه تعداد داروخانه ها افزایش پیدا کرده و سبک و سیستم های کامپیوتری مورد استفاده برای تولید آمار تفاوت های فراوانی با گذشته دارد.