سالم خبر: آمارنامه های سال های اخیر به ویژه سال 96 به هیچ عنوان قابل استناد برای کارگزاران و سیاستگذاران درحوزه دارو قابل استناد نیست و باید دید چرا این قصور رخ داده است.

سید مرتضی آذرنوش، کارشناس و پیشکسوت در حوزه دارو با بیان این مطلب به سالم خبر گفت: ما در سال 1363 به همت همکاران توانمندی در اداره کل نظارت بر امور دارو، آمارنامه ای که به عنوان IMS در دنیا منتشر می شد را با امکانات بسیار ضعیف آن زمان منتشر کردیم. واحد برنامه ریزی اداره کل امور دارو و معاونت دارویی و شخص دکتر منتصری برای سال های طولانی تلاش کردند تا آمارهای بسیار دقیق و اطلاعات صحیحی را پایه تنظیمات آمارنامه دارویی کشور قرار دهند.

وی اافزود: اگرچه این اقدام دشواری های خاص خود را نیز داشت؛ برای مثال تغییر سیستم دارویی کشور به سیستم ژنریک موجب شد بیش از 4 هزار قلم داروی موجود در کشور به یک فهرست محدود کمتر از 1000 قلم تبدیل شود.

وی با بیان اینکه ما برای تنظیم آمارنامه در آن زمان با دشواری ها و چالش های فراوانی روبرو بودیم، گفت: برای مثال در نبود سیستم های الکترونیکی پیشرفته، مجبور بودیم از تشکیلات کامپیوتری سازمان تامین اجتماعی که در آن زمان بروزترین سیستم موجود در کشور بود، کمک بگیریم تا آمارنامه تنظیم شود. بنابراین هر چند امروز تعداد شرکت های تامین کننده دارو در کشور نسبت به زمان ما بیشتر شده اما به هر حال انتظار این است که با وجود امکانات الکترونیکی پیشرفته و انتقال ساده اطلاعات، سازمان غذا و دارو بتواند یک آمارنامه دقیق، منسجم و قابل اعتماد تهیه کند.

آذرنوش در رابطه با مشکلات آماری که بازار دارویی با آن مواجه است توضیح داد: آمارنامه میزان تامین دارو در کشور را چه در حوزه تولید و چه در حوزه واردات می سنجد اما پیش بینی اینکه میزان مصرف و تقاضای هر دارو در بازار چقدر است، ربطی به آمارنامه ندارد. در دو دهه اول انقلاب سیستم متمرکزی وجود داشت که امکان برنامه ریزی بر اساس میزان مصرف را میسر می کرد اما بعدها با افزایش کارخانه های تولید دارو، رشد جمعیت، کمتر بودن محدودیت های ارزی نسبت به امروز و غیره، سیاست گذاران به فکر تنظیم عرضه و تقاضا افتادند و همین موجب شد تا اجازه تولید بیشتر از ظرفیت تقاضا در بازار صادر شود.

وی افزود: همین مساله و در غیاب ساختارهای زمینه ای بازاریابی چه در حوزه قوانین و چه در سطح شرکت ها به ویژه در دهه هشتاد، موجب شد تا تولیدکنندگان برای فروش محصولاتشان به سمت آفرهای قیمتی و غیره سوق پیدا کنند که نتیجه ای جز تضعیف تولیدکنندگان و مخدوش کردن بازار دارو و وجهه آن در پی نداشت.

آذرنوش تاکید کرد: علاوه بر این، به اعتقاد من، بخشی از این مشکل به اجرای سیستم ژنریک در کشور هم باز می گردد چون این سیستم، به گونه ای تلاش برای تمایز زدایی دارد. بنابراین در غیاب برندها و وجه های تمایزی مشخص بین داروهای شرکت های مختلف، شرکت ها برای فروش محصولات خود تخفیف ها و آفرهای گوناگون ریالی و زمانی تعیین کنند.

وی با تاکید بر اینکه ضمن حفظ نظام ژنریک، می توان با تغییر نظام قیمت گذاری و ترغیب شرکت ها برای تولید محصولات برند ژنریک برای توسعه صنعت داروی کشور کوشید و به رویارویی با شرایط موجود که حیات برخی شرکت ها را به مخاطره انداخته است، پرداخت، گفت: در شرایط فعلی که ما در تلاشیم بازار عرضه و تقاضای داروی خود را به طور طبیعی تنظیم کند، انتظار تعیین دقیق میزان تقاضای هر دارو توسط وزارت بهداشت، دوباره ما را به سمت فضاهایی مانند سهمیه بندی تولید هر شرکت که مدت هاست از آن عبور کرده ایم سوق خواهد داد و این صحیح نیست. پس این وظیفه شرکت هاست که با تولید محصولات برند ژنریک، در میان مشتریان خود وفاداری ایجاد کنند و از این طریق سهم خود را از بازار به دست بیاورند.

این پیشکسوت در حوزه دارو در پاسخ به این سوال که چرا بخش عمده صنعت داروی ما چشم اندازی به آینده نداشته و توسعه محور نیستند، توضیح داد: قبل از آنکه نظام ژنریک در کشور پیاده شود، نمایندگان علمی شرکت ها که حدود سه هزار نفر می شدند وظیفه معرفی داروهای شرکت ها به پزشکان را بر عهده داشتند. اما با اجرای طرح ژنریک، چون نام های تجاری از بین رفت، بحث معرفی داروها هم خود به خود به حاشیه رانده شد و پس از اتمام دوران دفاع مقدس این روند تا حدودی ادامه پیدا کرد که در سایه نظام قیمت گذاری موجود، انگیزه شرکت ها را برای حرکت در مسیر توسعه کاهش داد و انها را به ورطه روزمرگی کشاند.

وی گفت: با این حال در سال های اخیر شرکت های خوش فکر تری بوده اند که با تولید محصولات برند ژنریک و سرمایه گذاری در این حوزه توانسته اند گام هایی بلند در راستای توسعه شرکت های خود و ایجاد وفاداری در میان مشتریان خود بردارند و در شرایط ملتهب بازار برای خود حاشیه های امن تری ایجاد کنند، علاوه بر آن شرکت هایی هم هستند که با تولید محصولات بایوتک و نوآورانه کمک های شایانی به بازار دارویی کشور کرده اند.

آذرنوش در پایان با تقدیر از رییس سابق سازمان غذا و دارو مجموع تغییرات مدیریتی بوجود آمده در وزارت بهداشت و سازمان غذا  دارو را مثبت ارزیابی کرد.