سالم‌خبر: آمار دقیقی از میزان سوختگی‌های سالانه در کشور وجود ندارد اما آمارهای تقریبی نشان از آن دارد که در ایران هشت برابر متوسط جهانی می‌سوزیم.
محمد‌جواد فاطمی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن ققنوس (حمایت از بیماران دچار سوختگی)، فوق تخصص جراحی پلاستیک و ترمیم، در زمینه مسائل و مشکلات روزافزون بیماران سوختگی در کشور با بیان این مطلب افزود: متأسفانه در ایران آمار و ارقام درست و دقیقی وجود ندارد و این کاستی در تمام زمینه‌ها مشاهده می‌شود. آمارها تقریبی هستند. عددی که ما داریم، این است که در ایران هشت برابر متوسط جهانی می‌سوزیم، حالا این رقم را بعضی‌ها کمتر و بعضی‌ها بیشتر برآورد می‌کنند. سالانه حدود ۳۰ هزار نفر بیمار سوختگی در بیمارستان‌های ما بستری میشوند. وقتی می‌گوییم بستری میشوند؛ یعنی سوختگی‌شان شدید بوده که بستری شده‌اند. تعداد بسیار زیادی می‌سوزند؛ سوختگی‌های خفیف‌تر بستری نمی‌شوند. آمارها می‌گویند تقریبا به ازای هر یک نفر بستری، شش تا هشت بیمار سوختگی به صورت سرپایی درمان می‌شود، پس بنابراین حدود ۲۰۰ هزار نفر سرپایی درمان شده و ۳۰ هزار نفر بستری میشوند. سه هزار نفرشان فوت کرده و ۲۷ هزار نفرشان از بیمارستان‌ها مرخص میشوند. نیمی از این ۲۷ هزار‌نفری که مرخص میشوند، درمان شده و ناتوانی جسمی یا بسیاری از مشکلات را ندارند اما نیمی دیگر به صورت تقریبی با انواعی از معلولیت‌هایی که در ابتدا توضیح دادم، روبه‌رو میشوند که عموما مخاطب و جامعه هدف انجمن ققنوس هستند که باید به آنها خدمات داده شود. انجمن ققنوس هنوز فراگیر نشده است و برای رسیدن به این سطح باید اقدامات زیادی انجام شود.
وی در مورد چگونگی ارائه خدمات انجمن حمایت از بیماران سوخته، افزود: ویزیت جراحی پلاستیک رایگان، ویزیت رایگان روان‌شناسی، کاشت مو و جراحی از اقدامات همیشگی است. همچنین از نظر اجتماعی به بیماران برای پیدا‌کردن شغل مناسب کمک می‌کنیم. اینکه بتوانند خودشان را دوست داشته باشند، بتوانند دوست داشته شوند و با پذیرش شرایط، در اجتماع ظاهر شده و خودشان را در خانه مخفی نکنند. در صورت نیاز اگر از نظر هزینه‌های درمانی یا معیشتی مشکل داشته باشند، به آنها کمک می‌شود، اما مهم‌ترین مسئله در انجمن ققنوس این است که به هیچ‌یک از جمعیت تحت پوشش، پول داده نمی‌شود. اعتقاد و اصول ما بر این است که پول‌دادن بدترین نوع کمک است. ما به آنها خدماتی می‌دهیم که بتوانند درصد زیادی از مشکلات‌شان را برطرف کنند. مثل فیزیوتراپی-کاردرمانی رایگان که می‌تواند به صورت همه‌جانبه راه‌گشا باشد.
فاطمی در مورد وضعیت اقتصادی و معیشتی بیماران سوختگی گفت: بیماران سوختگی از افراد کم‌‌بضاعت جامعه هستند. اصلا یکی از دلایل سوختگی آنها می‌تواند از فقر باشد. اگر فقیر نباشند، نمی‌سوزند. اگر شما امکانات زندگی‌‌تان خوب بوده و آموزش کافی برای رعایت ایمنی دیده باشید، کمتر دچار سوختگی می‌شوید. مثلا در میان بیماران سوختگی دیده شده که موبایل هوشمند ندارند و حالا بعد از سوختگی که نیاز به برقراری ارتباط با آنها و آگاهی‌بخشی درباره پاره‌ای از مراقبت‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها داریم، امکان برقراری ارتباط با آنها نیست. بسیاری از بیماران در مناطقی که ارتباطات‌شان با تهران یا مراکز استان به‌سختی انجام می‌شود، ساکن هستند. مورد دیگر این است که اقلیت‌ها خیلی می‌سوزند؛ سوختگی‌های حادثه‌ای یا خودسوزی در استان‌های محروم بسیار شایع است؛ خودسوزی در میان بلوچ، کرد، ترک و لرها بیشتر گزارش می‌شود. در واقع همه عوامل دست به دست هم می‌دهند که این افراد صدایی نداشته باشند، کسی صدای‌شان را نشنود و کمتر بتوانند از خدمات بهره‌مند شوند.
وی با بیان اینکه آمار یا میانگینی از میزان خودسوزی در ایران هم موجود نیست، افزود: آمارهای خودسوزی دقیقی هم موجود نیست؛ به‌این‌دلیل که بیمه‌ها تا مدت‌ها، خودسوزی را تحت پوشش قرار نمی‌دادند. به‌همین‌دلیل افرادی که درگیر سوختگی بودند یا پدر و مادرهای این افراد، نمی‌گفتند که فرزندشان خودسوزی کرده و آن را تنها یک حادثه غیر‌عمد گزارش می‌کردند. پس به‌همین‌دلیل آمارها نادرست می‌شد و آمار دقیقی نداریم. در ایران بسیاری از خود‌سوزی‌ها به مرگ ختم می‌شود. خودسوزی نوعی انتقام از اجتماع است؛ یعنی فرد تصمیم دارد خودش را بکشد و از طرف دیگر می‌خواهد به جامعه این پیام را برساند که شما عامل مرگ من بودید، شما به من سخت‌گیری کردید و... .
فاطمی با تاکید بر اینکه هیچ بیمارستان خصوصی در ایران بخش سوختگی ندارد، گفت: تمام بیماری‌ها بخش جداگانه و تخصصی دارند، به جز سوختگی. چرا؟ چون بیماران سوختگی عموما بیمارانی هستند که سطح اقتصادی پایینی دارند، کدام بیمار می‌خواهد در بخش خصوصی بخوابد و درمان شود؟ دانشگاه‌ها تمایلی به داشتن بخش سوختگی ندارند. یک تخت سوختگی هم در بیمارستان‌های تأمین اجتماعی وجود ندارد؛ یعنی اگر کارگران مشغول در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها درگیر سوختگی در حین کار شوند و آسیب ببینند، از آنان هیچ حمایتی نمی‌شود. روی‌هم‌رفته هیچ کسی در ایران زیر بار سوختگی نمی‌رود، چون صورت‌مسئله سوختگی در ایران کاملا پاک شده است. یک عده می‌سوزند، بی‌صدا هستند، یک عده می‌‌میرند یا معلول میشوند، در خانه‌‌های‌شان مخفی و ماندگار میشوند، از خانه بیرون نمی‌آیند تا قضاوت نشوند؛ در نتیجه هیچ‌کس آنها را نمی‌شناسد و با مشکلات‌شان بیگانه هستند.
وی در پاسخ به این سوال که وضعیت درمانی ما در زمینه بیماران سوختگی در مقایسه با دیگر کشورها چگونه است؟ بیان کرد: به ضرس قاطع می‌گویم که درمان‌های ما در حوزه سوختگی استاندارد نبوده و 40 سال هم از جهان فاصله داریم. مردم ما مرگ‌ومیر بسیار بالاتر از حد نرمالی در زمینه سوختگی دارند. اصلا با کشورهای دیگر قابل مقایسه نیستیم. حتی شرایط ما در کشورهایی که از نظر اجتماعی و اقتصادی به ما شباهت‌هایی دارند، نیز بدتر است. بیماران سوختگی بعد از ترخیص از بیمارستان زندگی‌شان را به خاطر حادثه آتش‌سوزی از دست داده یا به دلیل حادثه‌ای که برایشان رخ داده، ضربه مالی زیادی خورده‌اند، شغلشان را از دست داده و خانواده را هم به صورت مستقیم درگیر تمام مشکلات می‌کنند.
بنابراین می‌بینید که سوختگی بار هزینه‌ای فراوانی به دنبال دارد که بیمار به دلیل ازدست‌دادن شغل و بی‌کاری از عهده آن برنمی‌آید. تمام بیماران سوختگی بعد از سوختن، یک رتبه از نظر توان اقتصادی سقوط می‌کنند، فقیرتر میشوند؛ باور نمی‌کنید در بعضی از روستاها یا شهرهای ایران، فردی 20 سال است که درگیر سوختگی شده، با ناهنجاری‌های بسیار شدیدی زندگی می‌کند و هزینه کافی برای مراجعه به مراکز درمانی را ندارد. خاطره‌ای هم از رئیس بیمارستان شهید مطهری که نزدیک میدان ونک است، تعریف کنم؛ می‌گفت آقای دکتر فاطمی، مریض‌های سوختگی‌مان که از بیمارستان مرخص میشوند، بعد از مدتی سر میدان ونک می‌آیند و تکدی‌گری می‌کنند. یعنی در این حد و اندازه شرایط بیماران سوختگی در ایران بغرنج است. درمان سوختگی در ایران اسفناک، بیماران فقیر و عوارض سوختگی هم به خاطر تمام این دلایل در کشور ما بسیار بالاست با این حال متأسفانه بیمه‌ها پوشش‌دهی خوبی هم ندارند.
وی با اشاره به تاثیر گرانی ها و کمیابی های دارویی در چند سال اخیر و تشدید مشکلات این بیماران، اظهار داشت: هم از نظر اقتصادی که مردم دچار مشکل شده‌اند هم از نظر افزایش قیمت بی‌حد و حصر داروها و پمادهای سوختگی، بیماران تحت فشار مضاعف هستند. در حال حاضر یک پماد سوختگی کوچک که بیمار سوختگی برای ازبین‌بردن یا کم‌کردن آثار سوختگی، باید استفاده کند، کمتر از یک میلیون تومان قیمت ندارد. ممکن است یک بیمار در یک ماه به 20 پماد سوختگی نیاز داشته باشد؛ لباس سوختگی که قیمت چندانی در گذشته نداشت، حالا بسیار بسیار گران شده است. گاهی وقتی صحبت از ضرورت تهیه لباس سوختگی می‌شود، بعضی تصور می‌کنند که مشابه با لباس‌های دیگر است، در حالی‌که این لباس‌ها از الیافی خاص تهیه شده که با فشار بسیار بالایی که به بدن وارد می‌کند، اجازه ایجاد اسکار یا گوشت اضافی و چسبندگی به محل سوختگی نمی‌دهد و استفاده از آن بسیار اهمیت دارد. تعویض این لباس‌ها باید هر شش ماه یک بار انجام شود که اغلب بیماران هزینه خرید و تعویض لباس‌های مخصوص سوختگی را ندارند. انجمن هم توان اقتصادی و بودجه بالایی ندارد که بتواند این موارد را پوشش دهد اما تا حد توان در حال کمک‌رسانی هستیم.
وی در مورد نسبت سوختگی ها در مردان و زنان گفت: با توجه به آمار مراجعات به انجمن ققنوس، تعداد آقایانی که می‌سوزند از تعداد خانم‌ها بیشتر است. مردان بیشتر در حادثه‌های خارج از منزل دچار سوختگی میشوند، خانم‌ها بیشتر در حوادث خانگی و همین‌طور کودکان هم در حوادث خانگی دچار سوختگی میشوند. در واقع حدود چهار تا پنج درصد سوختگی‌ها، سوختگی‌های الکتریکی هستند، حدود ۳۰ درصد سوختگی‌ها در اطفال اتفاق می‌افتد، ۷۰ درصد سوختگی‌ها میان بزرگسالان رخ می‌دهد که به عنوان نمونه حدودا ۵۵ درصد آنها مرد هستند و ۴۵ درصدشان زن هستند؛ مردها سوختگی‌های شدیدتری دارند ولی خانم‌ها مرگ‌ومیر بالاتری در سوختگی دارند علت آن هم نامشخص است و هم علت‌های هورمونی برای آن گزارش شده است. البته ممکن است تبعیض جنسیتی در درمان نیز به افزایش میزان مرگ‌ومیر در زنان پس از سوختگی منجر شود. «شعله» شایع‌ترین علت سوختگی و «مایعات داغ»، «اسیدپاشی» و «خودسوزی» هم از علت‌های دیگر سوختگی‌ها هستند./شرق
