سالم خبر: در پی انتشار نامه دکتر راسخ به رییس جمهوری در سایت "سالم خبر" و بازنشر آن در روزنامه شرق، بازخوردهای متفاوتی در محافل دارویی ، اقتصادی و شبکه های اجتماعی به دنبال داشت. اظهار نظرهای مختلفی از سوی کارشناسان در مورد محتویات، نقد و راهکارهای معضل فعلی صنعت دارو مطرح شده در این نامه به سالم خبر ارسال شده که یکی از آن نامه ی دو تن از کارشناسان این حوزه دکتر کاووس باسمنجی و دکتر زهرا دمان بوده است. نامه ای که در پی می آید تکمله ای بر نامه دکتر راسخ به رییس جمهوری از سوی این دو کارشناس نظام سلامت و داروست:

در روز 27/4/97 نام ه­ای به قلم آقای دکتر راسخ، استاد دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی خطاب به رییس جمهوری در سالم خبر و روزنامه شرق منتشر شد با عنوان «کمر خمیده تامین­ کنندگان دارو». موضوع نامه بحران قریب­ الوقوعی بود که اواخر پاییز امسال گریبان زنجیره تدارک دارو در کشور را خواهد گرفت. در این نامه هفتصد کلمه­ ای، پنج توصیه برای رفع مشکل پیش رو به رییس جمهوری شده و این توصیه­ ها متکی ­اند بر سه نمونه از مصادیق گرفتاری­ هایی که دولت باید برای آنها چاره­ اندیشی کند:

1] توقف تولید آمپول در شرکت کارخانجات داروپخش به علت مشکلات مالی و عدم تامین مواد اولیه

2] تعطیل شدن کارخانه باختر بیوشیمی

3] احتمال اختلال در تامین فرآورده­های حجیم تزریقی به سبب عدم­تامین مواد پلیمری لازم برای ساخت ظرف این کالا

در درستی هر سه مصداق ذکر شده تردید نیست اما به گمان ما در انتخاب مخاطب نامه – رییس جمهوری – اشتباهی رخ داده و نامه آقای دکتر راسخ باید برای کسانی دیگر ارسال می­شد – کسانی که مسبب بروز این سه مشکل و مشکلاتی از این دست هستند. یک به یک به این سه نمونه ذکر شده از مشکلات تدارک دارو اشاره خواهیم کرد.

***
1] شرکت کارخانجات داروپخش

بله، شرکت کارخانجات داروپخش به مشکلاتی جدی مبتلاست ولی آیا این گرفتاری­ ها به تازگی ظهور کرده اند یا ریشه در گذشته ­هایی دارند که مدیران، مجمع یا شرکت سرمایه ­گذاری بالادستی داروپخش (تیپیکو) چشم بر آن فرو بسته­ بودند؟

جدول زیر وضعیت فروش و سودآوری شرکت کارخانجات داروپخش، به روایت صورت­ های مالی منتشر شده  در سامانه اطلاع­ رسانی سازمان بورس و اوراق بهادار است:

جدول -1

سال	1392	1393	1394	1395	1396	میانگین نرخ رشد سالانه
فروش (میلیون ریال)	3,078,967	2,830,231	3,464,297	3,732,955	4,133,405	8%
سود خالص پس از کسر مالیات (میلیون ریال)	611,541	294,254	377,523	486,389	545,135	-3%
نسبت سود خالص به فروش	20%	10%	11%	13%	13%	-10%

 
 
با توجه به آنچه در جدول می­ بینیم میانگین سالانه رشد فروش شرکت کارخانجات داروپخش که یک شرکت با سهامی عام است کمتر از میانگین نرخ تورم سالانه و میانگین رشد سالانه سود خالص و نسبت سود خالص به فروش آن، منفی بوده است. این وضع هم پدیده­ای تازه از راه رسیده نیست؛ از سال 1393 تا سال 1396 سود خالص شرکت کارخانجات داروپخش – به قیمت­های جاری - کمتر از سال 1392 بوده است.

آیا مجمع شرکت یا شرکت سرمایه­­ گذاری دارویی تیپیکو این روند را نمی­ دید؟ سوء­تفاهم نشود؛ غرض، حمله به مدیر عامل فعلی شرکت کارخانجات دارو پخش – آقای دکتر پیرصالحی – و همکاران زحمت­کش ایشان نیست. وضع فعلی، میراث گذشته­ای نه چندان دور است: از سال 1389 تا سال 1393، تیپیکو مدیری را برای تعالی داروپخش برگزید – داروپخشی که دو دهه پرفروش ترین تولیدکننده دارو در ایران بود – که دو روز در هفته بیرون از شرکت تدریس داشت، یک روز در هفته به مشهد مقدس مشرف می شد، یک روز در سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی رحل اقامت می افکند و بیشتر باقی وقتش به مصاحبه با رسانه ها می گذشت. نتیجه این شد که می بینید و می بینیم: 14 درصد از سهم بازار داروپخش در این هفت سال کم شد.

آنکه باید برای داروپخش دل بسوزاند و نگرانش باشد، نسوزانده است و نبوده است. چرا امروز دولت باید تقاص تقصیری را پس بدهد که بر گردن او نیست؟

2] کارخانه باختر بیوشیمی

بله، چندی است که فعالیت تولیدی در این کارخانه – که روزگاری گل سر سبد کیفیت تولید دارو در ایران بود – متوقف شده  ولی باز باید بپرسیم: آیا آنچه رخ داد خلق ­الساعه بود و پیش ­بینی­ ناپذیر؟ نگاه کنیم به وضعیت فروش شرکت باختر بیوشیمی به روایت آمارنامه سازمان غذا و دارو از سال 1389 تا سال 1395:
 
جدول -2

سال	1389	1395	میانگین نرخ رشد سالانه
فروش (میلیون عدد)	148	127	-3%
فروش به قیمت مصرف کننده (میلیون ریال - قیمت های جاری)	155,527	496,122	21%
فروش به قیمت مصرف کننده (میلیون ریال - قیمت های ثابت سال 1395)	468,623	496,122	1%

 
سقوط آزاد بهترین عبارتی است که می تواند این وضعیت را توصیف کند: افت فروش عددی و فروشی ریالی که رشد آن به زحمت جبران تورم سالانه را می کند. رتبه باختر شیمی از سال 1389 تا سال 1395 در میان تامین کنندگان دارو از 54 به 73 و سهم­ اش از بازار از 48/0 درصد به 33/0 تنزل یافته و در این دوره زمانی فقط یک داروی پرفروش – والگانسیکلوویر – به سبد داروهای این شرکت افزوده شده است.

مالکان شرکت چاره کار را در چه جستند؟ نه به دنبال بهینه­ سازی بازاریابی محصولاتشان رفتند و نه در چگونگی توزیع تجدید نظر کردند؛ باورکردنی نیست اما همان مدیر برجسته سال­های 1389 تا 1393 داروپخش را منصوب کردند به سمت مدیریت عامل باختر بیوشیمی برای بیرون آوردن شرکت از این مخمصه. سه ماه بعد با مدیری دیگر تعویض ­اش کردند و هم­اکنون در حال شکستن حدنصاب­ های جهانی تغییر مدیریت هستند.

انصاف داشته باشیم: آیا آقای حسن روحانی باید این گرفتاری را چاره کند؟

3] مواد اولیه تولید ظرف فرآورده­ های تزریقی حجیم (سرم)

بله، مشکل بزرگی پیش روست. اگر در ماه نوامبر تحریم­ ها با سختگیری و جدیت اعمال شود و شرکت ال­ جی کره جنوبی ماده اولیه تولید این کالا را به ما نفروشد، عرضه سرم در کشور به دست­ انداز خواهد افتاد. ولی یادمان باشد که تا همین چند سال قبل، همین ماده اولیه را – کاملا عاقلانه – از چند منبع آسیایی و اروپایی تهیه می­ کردیم و بعد، از یک طرف، کاری را که نباید، کردیم و بازار خودمان را دستی ­دستی انداختیم به چنبره انحصار در خرید و از آن طرف، کاری را که باید می­ کردیم، نکردیم: سرمایه­ گذاری مشترک شرکت­های تولیدکننده سرم در ساخت این ماده اولیه ­ای که یک دهه است با دردسرهای تهیه ­اش دست و پنجه نرم می­ کنیم.

و امروز دولت دوازدهم باید تاوان کم­ کاری­ هایی را بدهد که نقشی در آنها نداشته است؟
***
آقای دکتر راسخ در نامه­ شان به رییس جمهوری اشاره کرده ­اند:" با توجه به نظرسنجی که از کارگزارانی که در طی دوران چهل ساله انقلاب مشغول خدمت به مردم عزیزمان در عرصه دارو بوده اند، به حضرت عالی عرض می گردد که در صورت عدم اتخاذ تصمیم مناسب و فوری، بخش عمده ای از تولیدات صنعت دارویی کشور در پاییز امسال به طور کامل متوقف شده و مردم کشورمان با چالش های بسیار جدی درمانی مواجه خواهند شد"

به نظر می رسد چند نفری از بانیان وضع نه چندان مسرت­ بخش فعلی را بتوان در میان همین کارگزاران یافت؛ بنابراین بهتر بود گیرنده نامه آقای دکتر راسخ، این کارگزاران گران­قدر همیشه­ مدیر می­ بودند، نه رییس جمهوری. رونوشت جهت اطلاع، برای رییس جمهوری کشورمان کافی بود.

دکتر کاووس باسمنجی، تحلیلگر نظام سلامت
دکتر زهرا دمان، متخصص داروسازی صنعتی