سالم‌خبر: عامل ایجاد کمبودهای دارویی در کشور دقیقا نتیجه سیاست‌های سازمان غذا و داروست. ضمن آنکه این سازمان با سیاست‌های خود موجب به‌هم‌ریختگی مولفه‌های بازار دارو در کشور می‌شود.

سالم‌خبر: عامل ایجاد کمبودهای دارویی در کشور دقیقا نتیجه سیاست‌های سازمان غذا و داروست. ضمن آنکه این سازمان با سیاست‌های خود موجب به‌هم‌ریختگی مولفه‌های بازار دارو در کشور می‌شود.

به گزارش سالم‌خبر؛ اکبر عبداللهی اصل، عضو هیئت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات بیوتکنولوژی پزشکی ایران در دومین همایش اقتصاد و مدیریت دارو با همراهی شرکت آسترازنکا تحت عنوان همایش کمبودهای دارویی؛ ریشه‌ها و راهکارها با بیان این مطلب در مورد عوامل ایجاد کمبودهای دارویی در کشور، افزود: بحث سیاست‌گذاری و سیاسی بودن در کشور ما بسیار مطلب بزرگی است. یکی از مسوولان سازمان غذا و دارو عنوان می‌کردند که انجام هر اقدامی در سازمان منوط به کنترل محیط بیرونی است. اما این سوال مطرح است که این محیط بیرونی که ما را کنترل می‌کند، کیست؟ که هیچ گاه نیز نامی از آن نیز برده نمی‌شود. دکتر عین‌اللهی است؟ یا مقام بالاتر، رئیس جمهوری است؟ کس دیگر است؟ این محیط بیرونی کیست که به طور مثال فرض کنید که این همه کارشناس و متخصص در حوزه دارو با آگاهی به دلایل و عوامل کمبودهای دارویی اعلام می کنند که ما راهکارها را می دانیم و می توانیم آن را برطرف کنیم اما در این میان بدون توجه به نظرات کارشناسی متخصصان اتفاق دیگری می افتد. این عامل بیرونی کیست یا چیست که این دیدگاه‌ها را نادیده می‌گیرد؟

وی مطرح کرد: چرا یک مدیرکل سازمان غذا و دارو یک فایل اکسل از دیتاهای فروش 28 سال گذشته را بخواهد در سایت منتشر کند باید اول بجنگد بعد این کار را انجام دهد. این یک جوک نیست؟

عبداللهی اصل همچنین ادامه داد: در بررسی‌های عوامل ایجاد کمبودهای دارویی می‌توان به چند عامل رسید. یکی از عوامل ایدئولوژی است. به طور مثال ایدئولوژی طب سنتی و اسلامی. به خاطر می آورم در جلسه‌ای در فرهنگستان علوم پزشکی بحثی در مورد فلسفه طب مطرح بود که بنده نیز حضور داشتم. با توجه به نظرات مطرح شده در این مورد آنچه در جو این جلسه واضح و مطرح بود این بود که برای کسی با دیدگاه کاملا منطبق با طب سنتی آیا کمبود مولکول آنتی بادی و پرسونال مدیسین کمبود محسوب می‌شود یا خیر؟! این ایدئولوژی وجود دارد و در حال حاضر در حال سیاست گذاری کلان کشور است. حال هریک از متخصصان بگویند تامین و وجود فلان داروی جدید دیابت یا سرطان در کشور ضروریست فایده ای ندارد. زمانی سازمان غذا و دارو واردات یک اسپری بینی ریوی آسم را متوقف کرده بود و بیمار مجبور بود آنچه در داروخانه موجود بود را استفاده کند. اما مساله اینجاست اگر بیمار از مصرف دارو ناراضی باشد به طور قطع کمبود محسوب می شود حال هر میزان قفسه داروخانه ها از این دارو مملو باشد. در حال حاضر در بعضی از جلسات داخلی شنیده می شود که به رغم نبود اثربخشی دارو به صرف درج نام دارو روی جعبه‌ها و وجود آن در داروخانه کافیست تا کمبود محسوب نشود یا ریکال برخی داروها آنقدر زمان می برد که در داروخانه ها کمبود ایجاد نشود. این سیاست و برخورد از ایدئولوژی نشات می گیرد.

عضو هیئت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین عنوان کرد: یک نکته دیگر هم به سیاست، صندلی و قدرت صندلی بازمی گردد. گاه در این سیاست بازی ها درست است که کمبود دارویی درکشور داریم اما بسیاری از اوقات نیز بزرگنمایی می شود. به طور مثال یک بار نگاهی به آمار کمبودهای دارویی بیندازید که این همه در بوق و کرنا بزرگنمایی می شود. طبق آماری که داریم اتفاقا 80 درصد از کمبودهای دارویی کشورمان جزو 2 درصد پایین کشور است حال این چقدر بحران در کشور ایجاد می‌کند. و از این منظر سیاسی آمارهای ارائه شده‌ی کمبودهای دارویی با هم متفاوت است.
یک کمبودهایی هم یه مقداری انتزاعی است. ما بعضی اوقات برای کمبود داروها N  عدد آلترناتیو داریم. برای یک قلم دارو بحران درست می شود و در مورد همان یک قلم حس کمبود را به جامعه القاء می‌کنیم.

وی با تاکید بر اینکه اگر کمبود دارو اتفاق بیفتد دیگر نمی شود کاری کرد، اظهار داشت: اینکه در شرایط کمبود دارو مسوولان سازمان غذا و دارو روش های معمول را دنبال کنند، مجوز ورود مواد اولیه صادر شود و یا به نقلی برای واردات فوری آنتی‌بیوتیک هواپیمای اختصاصی فرستاده شود، باید حواس‌مان باشد که رییس مواد اولیه سازمان 9 ماه قبل تمامی پروفرم‌های یک شرکت تولید کننده را ریجکت کرده است و همین عامل ایجاد کمبود دارو در کشور شده است. پس باید از ایجاد کمبود دارو پیشگیری کرد. یعنی براساس  تجربه ای که در سازمان داشته‌ام کمبود باید حداقل 5 تا 6 ماه قبل شناسایی شود و جلوی آن گرفته شود وقتی اتفاق افتاد برای برطرف کردن آن مجبورید داروهای بی کیفیت و بدون تاریخ را از کشورهایی مانند هند و ترکیه جمع‌آوری و وارد کشور کنید.

عبداللهی اصل مطرح کرد: پس باید از کمبود دارو پیشگیری کرد برای پیشگیری سازمان غذا و دارو خود تدابیری اندیشیده از قدیم کار شده و در حال فعالیت هستند اینکه چگونه سیگنال های بازار را در نظر بگیرید، ترند را بررسی کنید که کشورهای دیگر در این زمینه چکار می کنند نیاز به بحث فنی تری دارید که من ورود نمی کنم.

وی ادامه داد: کار دیگری که برای جلوگیری از کمبود دارو باید کرد الترناتیوهای مختلفی است که باید  که برای دارو در فهرست ساخت. وقتی من برای تامین دارو برای یک بیماری اگر فقط یه الترناتیو داشته باشم خب واقعا کاری برای آن نمی‌توانم انجام دهم و همیشه ریسک و کمبود وجود دارد اما اگر چند آلترناتیو داشته باشیم مشکل سهل‌تر قابل حل است و داروهای دیگر می تواند جایگزین شود. با این دیدگاه که تا زمانی که یک دارو در کشور موجود است، توجیهی ندارد که داروی جدیدتری وارد کشور شود که اتفاقا رویکرد مسوولان دارویی کشور است به طور قطع به مشکل برمی خورند. در صورتی که با بودن دارو یا داروهای دیگر حتی گران‌تر می‌توان مانع از ایجاد کمبودهای دارویی شد.

عبداللهی اصل، تاکید کرد: در حالی که سیاست‌ فعلی سازمان این است که فهرست دارویی کشور براساس شرایط قیمتی و جیب‌مان دارو تامین می‌شود این سیاست بسیار عجیب و غریبی است در دنیا. بدین معنا که بنده نخست شرایط جیب ام را نگاه می کنم و بعد اجازه دارو به کشور را می دهم و همین مساله یکی از دلایل ایجاد کمبودهای دارویی است. در حالی که دارو می تواند تامین و در دسترس باشد و بیمه هزینه آن را بپردازد.

وی همچنین به بحث اُور رگولیشن‌ها و تاثیر آنان در ایجاد کمبودهای دارویی پرداخت و گفت: نقش اُور رگولیشن بدین معناست که به نوعی به خاصیت صندلی و جایگاه بازمی‌گردد. هرکس بر این صندلی تکیه می‌دهد فکر می‌کند عقل کل است و فراموش می‌کند که بقیه نیز قدرت تفکر دارند این مساله یک آفتی را ایجاد می کند به ویژه در بهداشت عمومی که تابع اطلاعات متعلق به دوران پارینه سنگی نیز هستند فارغ از اینکه در دوره دسترسی آزاد به اطلاعات و CHAT GPT بیماران خود اطلاعات دارویی شان در برخی مواقع بیش از من فارماکولوژیست است.

عبداللهی اصل همچنین تصریح کرد: عامل ایجاد کمبود دارویی در کشور دقیقا نتیجه سیاست های سازمان غذا و داروست. ضمن آنکه مولفه های بازار را نیز به هم می ریزند. کسانی هم که چنین سیاست‌گذاری می کنند اسم خود را گذاشته اند ریگ‌های کف رودخانه که بالغ بر 20 سال یا بیشتر در سازمان غذا و دارو هستند. اما سوال اینجاست چند میلیون داروی وارفارین دقیقا اکسپایر شد و چرا؟ چون یکی از همین ریگ‌های کف رودخانه ای بنا به دلایلی ترجیح داد و گفت شما حق ندارید به مملکت ضرر بزنید این دارو را در گمرک نگه داشتند تا زمان مصرف آن منقضی شد. عملکرد همین ریگ‌های کف رودخانه را بررسی می‌کنید می‌بینید خود آنها موجب کمبود بسیاری از داروها شدند. ضمن آنکه پاسخگوی سیاست‌هایشان نیستند و مسوولان سازمان باید پاسخگو باشند. پس باید تا حد ممکن این اُور رگولیشن ها را حذف کرد.

وی همچنین ادامه داد: بحث دیگری که در ایجاد کمبودهای دارویی موثرند این است که ما عادت کرده‌ایم قانون بدی می گذاریم بعد شروع می‌کنیم به میان بر و دورزدن همان قوانینی که وضع کرده ایم. اگر تجویز دارو خارج از فهرست دارویی ممنوع است و این قانون خوبیست چرا آن را دور می زنیم اگر هم  قانون بدی است چرا آن را لغو نمی‌کنیم. من معتقدم مسوولان اجرایی قانون بد را به قدری خوب اجرا کنند تا قانون خود به زمین بخورد. واقعا اگر دو تا سه آلترناتیو برای فهرست درست نمی شد الان به اسم فوریتی و شرایط تک نسخه ای برایش نرم افزار نمی‌نوشتند و جالب آنکه یکی از افتخارات سازمان غذا و دارو این است که ما برای داروهای فوریتی و تک نسخه‌ای نرم افزار تعبیه کرده ایم تا این کار به سرعت انجام پذیرد. خب اگر این غیر قانونی است چرا راه دور زدن این قانون را برمی گزینید؟

عبداللهی اصل همچنین گفت: در عین حال که خوشحالیم بسیاری از داروهای کشور تولید داخل است اما این مساله نیز نباید نادیده گرفته شود که شرکت‌های دارویی کشور بیشتر ضرر می‌کنند چون با اصرار بر داروی تولید داخل، داروهایی که کیفیت ندارند هم اجازه ورود به بازار را پیدا می کنند و به ویژه در بحث داروهای ژنر‌یک کسانی که سعی در بالا بردن کیفیت داروی تولیدی خود می کنند ضرر می‌کنند.

وی ادامه داد: در زمان حضور ما درسازمان غذا و دارو ترسانده و تهدید می‌شدیم در صورت تصمیم یا سفارش جدید باید پاسخگوی سیستم بازرسی و امنیتی باشیم. سطوح مدیریتی سازمان غذا و دارو همیشه این مشکل را داشته است اما حال این مساله به بدنه کارشناسی سازمان رسیده است. در حالی که کارشناس سازمان غذا و دارو نباید در سایه سیستم امنیتی کار کند و این وظیفه ی رییس سازمان است که تبدیل به یک سد در برابر سیستم های دخالت کننده شود.

عبداللهی اصل با اشاره به اینکه بدنه کارشناسی حوزه دارو باید به سازمان غذا و دارو کمک کند، گفت: اگرچه این مساله به خواست آنان بازمی گردد که اصلا کمک می خواهند یا نه؟ چون یکی از ویژگی های صندلی های مدیریتی اینست که خود را بی‌نیاز از کمک می دانند. اجرای طرح دارویاری در دوره ریاست دکتر کبریایی زاده و دکتر دیناروند بر سازمان غذا و دارو هم اتفاق افتاد با این تفاوت که ما نامی برای آن در نظر نگرفته بودیم. تفاوت ارز آزاد و دولتی کم شد اما ملاحظه کنید که دفعه آخر چه معرکه و چه مسخره بازی ایجاد شد و اسمش را دارویار گذاشتیم و همه را دچار دردسر کردیم. مابه‌التفاوت درست کردیم، شرکت های دارویی را به دادگاه معرفی کردیم. پلیس امنیت به شرکت های دارویی ریخت. طرح دارویار طرح خوبی بود اما چرا چنین سرنوشتی پیدا کرد چون می‌خواستیم از این مساله هم بهره‌برداری سیاسی کنیم.

وی ادامه داد: در سطوح مدیریتی اداره های کل سازمان غذا و دارو جلسات با اساتید و کارشناسان داشته باشند و تجارب قبلی ها را به اشتراک بگذاریم. البته نه در سطح رییس سازمان به بالا چون سیاسی کار هستند و کار خود را می کنند. اما برای پیشگیری از کمبودهای دارویی در کشور راه حل وجود دارد در حال حاضر کارشناسانی و متخصصانی هستند که بیش از 30 سال در سیستم کار کرده‌ و راه حل دور زدن یعنی سیستم های قانون‌گذاری حقوقی عجیب وغریب را یاد گرفته اند و می‌توانند تجارب خود را در اختیار آنان قراردهند.

عبداللهی اصل تاکید کرد: به شرطی که واقعا بخواهیم مشکل حل شود نه آنکه در گیرودارو مشکلات حوزه دارو برخی نمی‌دانم با چه دیدگاهی مساله قیمت‌گذاری مکمل‌ها را در برنامه ی پنج ساله گنجاندند آن هم در شرایطی که ما الان سر قیمت ‌گذاری دارو گیر کرده‌ایم و از آن سو پیگیری های حقوقی انجام شود که این مساله یا به حالت اول خود بازگردد یا تعدیل شود.