سالم خبر: سال 1358 درست در زمانی که هنوز وزارت بهداشت پا نگرفته بود، دکتر فرسام که سرپرستی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران را بر ‌عهده داشت با مسئولان وقت بهداری استان تهران وارد مذاکره شد تا تعدادی داروخانه برای فعالیت‌های آموزشی در اختیار دانشکده داروسازی قرار بگیرد.از آنجا که تعداد داروخانه های شبانه روزی در سطح تهران محدود بود بهداری استان تهران شش مکان جهت تاسیس داروخانه های آموزشی به شرط فعالیت شبانه روزی در اختیار دانشکده داروسازی قرار داد. نقش این داروخانه‌ها، در جریان جنگ تحمیلی پررنگ شد و در شرایطی که بازار با کمبود و حتی نبود داروها مواجه بود، مسوولان وقت به دلیل نگرانی از توزیع نادرست داروها و برای ایجاد توازن در عرضه داروهای حیاتی و اساسی، داروی بیشتری در اختیار این داروخانه ها قرار دادند. فارغ از درست یا غلط بودن چنین تصمیمی داروخانه های آموزشی به ویژه داروخانه های دانشگاه تهران تبدیل به مراکز اصلی در توزیع داروهای حیاتی و اساسی شدند.

 این تاریخچه تاسیس و بزرگ شدن داروخانه های آموزشی دانشگاه تهران از زبان دکتر خیرالله غلامی، رییس داروخانه های بیمارستانی و داروخانه 13 آبان دانشگاه تهران است. او در این گفت و گو به طور مفصل از دلایلی می گوید که موجب شدند داروخانه 13 آبان و داروخانه های شبیه آن تشکیل شوند و فعالیت آن تاکنون بدین شکل ادامه یابد.

به عنوان اولین سوال آیا داروخانه 13 آبان پروانه تاسیس دارد؟

بله داروخانه سیزده آبان و تمام داروخانه های سطح شهر متعلق به این سیستم که داروخانه های دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران نامیده می شوند دارای پروانه می باشند.

 انجمن داروسازان و داروخانه های خصوصی سال هاست که به سهم داروخانه های دولتی و شبه دولتی در بازار دارو معترض اند. چه شد که این داروخانه به چنین سهمی در بازار رسیدند؟

در دوره اول ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، مسوول وقت سازمان غذا و دارو اعلام کرد که هر داروخانه خصوصی که تمایل دارد می تواند اقدام به توزیع داروهای ام اس کند، ضمن آنکه همین الان هم اگر اظهار تمایل کنند این داروها در اختیار آنها قرار خواهد گرفت. اما نه آن زمان و نه پس از آن،تقریبا هیچ کدام از داروخانه های خصوصی تهران به چند دلیل در این زمینه اعلام آمادگی نکردند. اول اینکه ما معمولا تورم های بالای ده درصد را تجربه می کنیم و بیمه ها هم در دوره های طولانی‌مدت بدهی های خود را تسویه می کنند، بنابراین عرضه این داروهای گران قیمت که اغلب تحت پوشش بیمه هستند، برای داروخانه های خصوصی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست (سود این داروها برای نمونه های وارداتی 5 تا 10 درصد و برای نمونه های داخلی کمی بیشتر است). چون اگر همین نقدینگی در چرخه های دیگر اقتصادی و در سایر بازارها قرار بگیرد یا حتی به بانک سپرده شود، سود اقتصادی بیشتری دارد. دوم اینکه اگر این داروها دچار ضایعه شوند هزینه زیادی را برای داروخانه ایجاد می کنند. و سوم اینکه اگر یک داروخانه ماهیانه 15 میلیون تومان فروش داروی بیمه ای داشته باشد مجبور می شود حدود یک صد و هشتاد میلیون تومان دارو خریداری کرده و در اختیار بیمار بگذارد قبل از اینکه سازمان های بیمه گر شروع به پرداخت مطالبات داروخانه کنند. وقتی تاخیر در پرداخت توسط سازمان های بیمه گر بوجود می آید اقتصاد داروخانه ها مختل می شود بنابراین در چنین شرایطی داروخانه های دولتی و شبه دولتی بهتر می توانند کار کنند.
 
پس دلیل این همه اعتراض انجمن داروسازان چیست؟

من هم نمی دانم.

شما خودتان عضو انجمن داروسازان هستید! آیا یکی از اعتراض های آنان این نیست که چرا داروخانه های دولتی و شبه دولتی از طریق رانت هایی که در اختیار دارند، روی قسمت هایی از بازار دارو دست می اندازند که از نظر قانونی اجازه آن را ندارند؟ مثلا به واردات داروهای غیر حیاتی و لوکس هم می پردازند؟

من در مورد داروخانه های دولتی و شبه دولتی دیگر نمی خواهم اظهار نظر کنم. اما در مورد داروخانه های آموزشی باید عرض کنم با اینکه ما بزرگترین سیستم دارویی کشور هستیم، اما به هیچ وجه در تولید و ساخت دارو ( به جز داروهای جالینوسی)، صادرات و واردات دارو نقشی نداریم.

با وجود تاکید مکرر مسوولان سازمان غذا و دارو بر قانونمند و شفاف بودن پروسه واردات دارو به کشور، اما برخی از حضور باندهای مافیایی در این حوزه سخن می گویند ومعتقدند که براحتی این قوانین دور زده می شوند؛به طوریکه حتی نمی توان مسیر وارد شدن یک دارو به کشور را براحتی رهگیری کرد. شما به عنوان یک پیشکسوت در حوزه دارو، روند و قوانین مرتبط با واردات دارو در کشور را چطور ارزیابی می کنید؟

من هیچ گاه نه در حوزه واردات دارو فعالیت کرده ام و نه در سازمان ها و نهادهای مرتبط با این حوزه پست و سمتی داشته ام. به همین دلیل نمی توانم نظر مستند و مستدلی بدهم. اظهارنظرهای بسیاری در این باره می شود اما اینکه چقدر مستند هستند جای سوال دارد.

طبق فرمایشات شما نیازهای کشور در مقاطع مختلف باعث شده تا داروخانه های دولتی و شبه دولتی تا این حد بزرگ شوند. حال سوال اینجاست چرا چنین نیازی در کشور ترکیه بوجود نمی آید؟ چرا لازم نمی شود بهترین دانشکده های داروسازی جهان، در بهترین نقاط شهر داروخانه های بزرگ آموزشی با این وسعت در محدوده خدمات داشته باشند؟ به عبارت دیگر ضعف های ساختاری و قانونی بازار دارو کجاست که ما را تا این حد نیازمند حضور داروخانه های دولتی و شبه دولتی کرده است؟

در مورد داروخانه های دانشکده های داروسازی در دیگر کشورها باید عرض کنم که مثلا بنده در سال گذشته میهمان یکی از این دانشکده ها در فنلاند بودم. این دانشکده یک داروخانه بزرگ در شهری با جمعیت 120 تا 130 هزار نفره داشت که در آن 1300 نسخه در روز می پیچیدند. (البته نسخه های آنها معمولا یک قلمی است. ما در اینجا ممکن است که روزی هزار نسخه بپیچیم، ولی اغلب آنها سه قلم به بالا هستند.) همچنین چند داروخانه دیگر در سطح کشور داشت. مدیریت آن داروخانه اظهار می داشت که علاوه بر این داروخانه ها، تمام داروخانه های بخش خصوصی در کشور هم برای تربیت داروسازان با ما همکاری می کنند. جالب این بود که داروخانه های خصوصی آنها یک سوم حقوق یک داروساز را هم به این دانشجویان داروسازی پرداخت می کردند. یعنی نه تنها دانشکده داروسازی مذکور بابت همکاری در تربیت و آموزش داروسازان جوان به داروخانه های خصوصی مبلغی نمی‌پرداخت، بلکه خود آنها به این دانشجویان حقوق هم می دادند. این در حالیست که این همکاری توسط داروخانه های خصوصی  با دانشکد داوسازی در چند دهه گذشته اتفاق نیافتاده است. بنابراین ما مشکلات بنیادینی در این زمینه داریم. اینجا وظیفه انجمن داروسازان است که با دانشگاه ها در این رابطه همکاری های لازم را داشته باشد.

در مورد ضعف های ساختاری موجود در بازار دارو هم چند فاکتور هست که می تواند این پروسه را تغییر دهد: اول، سود دارو. در واقع سود همه داروها به ویژه در داروهای گران قیمت باید از نرخ بهره بانکی بیشتر باشد که بخش خصوصی بتواند وارد این حیطه شود زیرا تهیه و تامین، نگهداری، عرضه تنها به صورت بیمه ای و ضایعات این داروها هزینه زیادی برای داروخانه ها ایجاد می کند و انگیزه برای عرضه این داروها را کاهش می دهد .دوم، پرداخت بیمه ها به موقع باشد. سیاست گذاران ما باید توجه کنند که داروخانه ها دو وجه دارند، وجه علمی و وجه اقتصادی. بنابراین باید طوری که در شان این بخش باشد برای آن سیاستگذاری و تصمیم گیری شود. سوم، زیرساخت های داروخانه های خصوصی ارتقا پیدا کنند و بروز شوند.در چنین شرایطی حضور داروخانه های شبه دولتی خود به خود کم رنگ می شود.

رییس داروخانه 13 آبان کیفیت داروهای ایرانی را تایید می کند؟

(این را در حالیکه قرص لوزارتان ایرانی خود را از جیبش بیرون می آورد می گوید) من سال هاست که فشار خون بالا دارم و برای کنترل آن داروی ایرانی مصرف می کنم. منتهی دارو به دارو، مساله تغییر می کند.در مورد بعضی داروها، پیشنهاد من به بیماران،نه تنها داروی ایرانی نیست بلکه دقیقا داروی یک شرکت خاص و برند خاص خارجی است. اما باید توجه داشت که 97 درصد بازار داروی ایران به لحاظ قلمی، توسط داروهای ایرانی تامین می شود و اگر این داروها کیفیت نداشتند اکثر بیماران از بین می رفتند. ضمن آنکه سازگاری و واکنش بدن بیماران به داروها متفاوت است. مثلا در بین مبتلایان به یک بیماری، به برخی داروی ایرانی سازگارتر است و به برخی دیگر داروی آلمانی و به برخی دیگر داروی آمریکایی. به علاوه برخی داروها مانند کوریزان عبیدی را حتی بسیاری از ایرانیانی که در خارج از کشور زندگی می کنند، از اینجا تهیه می کنند و با خود می برند. در مورد بسیاری از داروهای دیگر مانند داروهای کنترل فشار خون، آنتی بیوتیک ها و غیره هم همین طور است.

و حرف آخر...

مردم به هیچ عنوان خود سرانه دارو مصرف نکنند از دکترهای داروساز حاضر در داروخانه ها اطلاعات کامل در مورد نحوه مصرف و عوارض داروهای خود را بخواهند و با پزشک معالجشان در مورد همه داروهای مصرفی خود، صحبت کنند تا تجویز داروهای جدید موجب ایجاد تداخل دارویی نشود.